Recensie | Phantasm (Raymond Doetjes)

De jaren 70 waren wat mij betreft de hoogtij dagen van de horrorfilm. In de 70s waren deze films nog serieus maar tegelijkertijd begon men in de tweede helft te experimenteren met fantasie-elementen. Dit fantasie-element is in de jaren 80 verstrekt met films als Nightmare on Elmstreet en Hellraiser. Echter in de jaren 80 werden horrorfilms ook iets luchtiger en daardoor minder ‘gevaarlijk en spannend’. Phantasm ligt niet alleen op basis van de releasedatum op een grens tussen de 70s en 80s, maar ook qua horror stijl. Er zit een 70s paranormaal element in, wat 80s lichte humor, maar ook een schemergebied; hetgeen bijna op sci-fi begint te lijken.

Titel: Phantasm
Regisseur: Don Coscarelli
Scenario: Don Coscarelli
Cast: Angus Scrimm, A. Michael Baldwin, Reggie Bannister, Bill Thornburry
Speelduur: 88 minuten
Genre: Sciencefiction / Horror
Release: 1979

Phantasm was een independent film, geschreven en geregisseerd door Don Coscarelli. Initieel werd deze, net als vele horrorfilms, erg wisselend ontvangen – mede wellicht omdat het anders is dan dat horror liefhebber gewend was van de jaren 70 horror. Echter na een tijdje heeft Phantasm echt een cult-status verworven en is het, met 3 vervolg titels, inmiddels een franchise geworden die al bijna 4 decennia heeft overbrugt. De vraag van vandaag is; houdt het origineel uit ‘79 nog wel stand?

Het verhaal speelt zich af omtrent twee broers; de 13 jaar oude Mike (A. Micheal Bladwin) en 24 jaar oude Jody (Bill Thornburry). De ouders van dit tweetal zijn recentelijk overleden. Wanneer een vriend van Jody, ogenschijnlijk zelfmoord pleegt, laat Jody Mike thuis voor de begrafenis omdat hij bang is dat zijn kleine broertje niet nog een begrafenis kan verdragen. De jonge Mike, die enorme verlatingsangst heeft ontwikkeld, volgt zijn broer naar het begrafeniscentrum en kijkt op een afstand toe. Na de dienst ziet hij iets ongewoons. Een grote man genaamd “The Tall man” (Angus Scrimm) die eigenhandig de kist van het slachtoffer uit het begrafeniscentrum draagt. Mike gaat op onderzoek uit en wordt blootgesteld aan extreem gevaar! Van vliegende zilveren bollen met scherpe punten en boor; die een verre van zachtzinnige lobotomie uitvoeren. Tot kleine monsters in zwarte mantels. Allen hebben ze het op Mike gemunt en diegene die dichtbij hem staan. Mike weet Jody te overtuigen dat wat hij ziet geen hersenspinsels zijn en wanneer Reggie, een vriend van Jody, op een verkeerd moment het huis binnenkomt is ook hij van de partij om het kwaad te stoppen.

Analyse

Het interessante van deze film is de manier waarop de dood wordt onderzocht. Er wordt min of meer naar de dood gekeken vanuit het oogpunt van een 13 jarige en dit werkt. Laat ik eerlijk zeggen dat toen ik als 10 of 11 jarige mij realiseerde dat iedereen zou sterven, dat de dood mijn grootste angst is geweest. In deze film wordt de ‘dood’ gesymboliseerd door de Tall Man. Er is een scene dat Mike de lokale waarzegster om raadt vraagt en er is een kleine maar belangrijke scene waarin Mike zijn hand in een houten doos steekt en deze vast komt te zitten en pijn begint te doen. Wanneer de kleindochter van de waarzegster uitlegt dat haar oma (de waarzegster die stom is) bedoelt dat hij niet bang moet zijn, kan hij zijn hand terughalen uit het doosje en is de pijn verdwenen. Het symboliseert eigenlijk op een hele genuanceerde manier dat de dood niets is om te vrezen en dat wanneer men deze accepteert dat er in de dood geen pijn en angst is. Op wellicht een hele genuanceerde manier, laten ze ook zien dat er ergere dingen zijn dan de dood, zoals slavernij. Tevens benadrukt deze film het belang van vriendschap en familie.

Het acteerwerk is in sommige fases heel sterk, vooral de jonge Mike is overtuigend in het merendeel van de film. Echter in andere fases is het matig. Dit komt door het feit dat het merendeel van de acteurs, amateurs waren – anders kon men de productie niet betalen. De special effects en de productiewaarden zijn enorm goed! De vliegende zilveren bal is een mooie foto-composit, de gore effecten zijn vandaag de dag misschien iets achterhaald, maar zijn verre van onbruikbaar. De cinematografie heeft die typische jaren 70 stijl waar een boel op een ‘tripod’ gefilmd wordt; veel diepe focus en dat is iets waar ik wel van hou.

Conclusie

De film die destijds $300.000 koste, hetgeen voor Nederlandse begrippen destijds een big budget film was, is nog steeds een winnaar. Als je er een gevoel aan moet hangen is het is eigenlijk een combinatie van The Exorcist en Hellraiser met een vleugje Elmstreet en dat zijn toch wel enorme titels. Ironisch genoeg aan weerszijde van het geboortejaar van deze film. Wellicht is Nightmare on Elmstreet en Hellraiser een beetje geïnspireerd geraakt door Don Coscarelli zijn schrijf- en regiewerk.

Ja, de beelden zijn een beetje gedateerd en dit geldt ook wel een beetje voor de special effects, maar het verhaal is nog steeds behoorlijk en de manier hoe de film de kijker meeneemt in de wereld van Mike is zeer verdienstelijk. De film eindigt zeer onvoorspelbaar en laat zien dat de schrijvers niet bang zijn om de kijkers te misleiden. Ik denk alleen dat de R-rating er wel af kan; deze zit er misschien alleen nog op door de gedeeltelijk naakte dames – die in een goede horror film natuurlijk thuishoren. Maar qua goorheid en geweld zijn wij inmiddels iets meer gewend. De humor is heel uniek, bijna knullig. Er is een scene waarin Mike bewijs meeneemt voor zijn broer en het zijn broer toont. Hij doet heel droog het kistje met het bewijs weer dicht en zegt, “Okay I believe you”.

De manier hoe de Tall Man wordt afgebeeld is wat verwarrend. De ene keer rent hij achter Mike aan om hem te grijpen, de andere keer neemt hij het niet zo nauw met zijn cardio workout. Aangezien de Tall Man een “illusie/hersenspinsel” is, kan hij ook overal op duiken, dus is er voor sommige renscenes geen noodzaak. Dit is vaak mijn probleem met paranormale horror; geesten en entiteiten kunnen overal zijn dus dat haalt het creatieve element om spanning op te bouwen weg. Toch zat ik na nagenoeg 25 jaar deze film toch weer te bewonderen en zag ik er meer in terug dan toen ik 20 was. Phantasm is een verdienstelijke film die iedere horror liefhebber gezien behoort te hebben.

Raymond Doetjes, Subliminal Artist Productions

★★★★☆

Deel jij dezelfde mening over Phantasm als Raymond? Of heb je juist een hele andere mening? Laat het ons weten in de comments!