Blog | Het Disney dilemma: Is revisionisme een vloek? (Sandro Algra)

, , , /Jun 13, 2019

Aladdin had weer een sterk openingsweekend. Disney heeft duidelijk zijn publiek gevonden voor de live-action remakes van de klassieke animatiefilms. Er klinkt echter ook een kritisch geluid vanuit het publiek, namelijk: probeert Disney nou de ‘niet-bestaande problemen’ uit zijn oude films te fixen? Een patroon dat ik zeker heb kunnen signaleren is revisionisme. Deze remakes bevatten meer liberale thema’s vergeleken met de animatiefilms. De Disney prinsessen Jasmine, Belle en Cinderella kregen een feministische make-over. Slechteriken Shere Khan en Maleficent hebben een meer menselijke motivatie voor het plegen van misdaden. Beauty and the Beast (2017) onthulde Disney’s eerste gay karakter (en Marvel volgde met Avengers: Endgame). Dumbo hoefde niet in het circus te blijven en mocht met zijn moeder in het wild leven. Aankomende juli zien we The Lion King remake verschijnen. ‘Pfff! Lion King… kun jij je die ultraconservatieve film nog herinneren? Beter dat Simba in de remake de hyena’s een verblijfsvergunning geeft en het koninkrijk in een parlementaire monarchie verandert!’ Verlang je niet terug naar de tijd waarin Disney films veel simpeler waren?

Blog | Het Disney dilemma: Is revisionisme een vloek? (Sandro Algra) 1

Waarschuwing: dit artikel bevat spoilers van Aladdin (2019)

If it ain’t broke…

Disney wordt woke. Dat valt al te zien aan het feit dat een aantal oude films van Disney+ werden gecensureerd. De nieuwere films zitten daartegen vol met progressieve boodschappen. Nergens is deze trend evidenter dan in hun live-action remakes, aangezien we nog altijd de oude animatiefilms hebben om ze mee te vergelijken.

Eerlijk is eerlijk, klassieke Disneyfilms waren nogal conservatief. De cast was grotendeels blank. En de heldinnen waren heel vaak minderjarige meisjes voor wie een happy ending betekende dat ze in een huwelijksbootje moesten stappen. In de 21ste eeuw zouden personages als Sleeping Beauty, Pinocchio en Ariel geen ideale rolmodellen zijn. Maar met de updates die de live-action varianten van deze figuren krijgen zou je haast denken dat Disney zich schaamt voor zijn oude films.

En toch zijn oude Disneyfilms nog altijd zeer geliefd. Het zijn simpele verhalen die kinderen universele levenslessen leren over eerlijkheid, vriendschap en verantwoordelijkheid. De live-action remakes zijn zo erg gefocust op het moderniseren van elementen uit het verhaal dat de filmmakers vaak vergeten om deze verhalen interessant te maken. Om die reden moet ik me toch afvragen of revisionisme leidt tot gekuiste her-vertellingen van klassieke verhalen. Is revisionisme een vloek voor onze filmindustrie?

Blog | Het Disney dilemma: Is revisionisme een vloek? (Sandro Algra) 2

Van alle tijden

Revisionisme heeft Hollywood vanaf het begin al getransformeerd. In oude westerns als The Searchers (1956) werden Indianen behoorlijk negatief afgeschilderd. Daarna volgden revisionistische westerns als The Outlaw Josey Wales (1976) en Dances with Wolves (1990), die dit imago recht probeerden te zetten. Met Pocahontas (1995) probeerde Disney zelf de inheemse Amerikaan in een positiever licht te plaatsen. Het bleek geen hele geslaagde poging, omdat niet veel Amerikaanse Indianen gecharmeerd waren door die film. Kwam dat omdat Disney de hoofdpersoon van een 13-jarig inheems meisje in een sexy barbiepop had veranderd, of omdat de film de geschiedenis verdraait met zijn Disney musical formule en ‘white savior’ verhaallijn? Het antwoord is ‘ja’ en ‘ja’. Maar het onderliggende probleem is dat Disney als een grote filmmaatschappij zich bijna automatisch op glad ijs bevindt als het maatschappelijke thema’s wil behandelen.

Walt Disney uitte zijn frustratie toen hij To Kill a Mockingbird (1962) met zijn familie keek. De man zag wat voor een impact dergelijke films op de industrie konden hebben. Hij voelde echter dat hij vast zat aan het imago van familie entertainer: ‘zo zou hij nooit zijn eigen To Kill a Mockingbird kunnen maken!’. Dit weerhield het bedrijf er niet van om dit in de toekomst alsnog te proberen. Pocahontas was niet het kritische succes waar de studio op had gehoopt. Maar 21 jaar later deed Disney het dunnetjes over met Moana (2016): een zeer succesvolle film, ondanks dat sommige kijkers het bijna als een remake van Pocahontas zagen.

Blog | Het Disney dilemma: Is revisionisme een vloek? (Sandro Algra) 3

We leven in een zeer interessant tijdperk als het gaat om films en maatschappelijke thema’s. Het internet is een megafoon geworden voor het publiek. Elke fanboy met een grote mond kan druk uitoefenen op studio’s. Ghost in the Shell (2017) werd van ‘Hollywood whitewashing’ beschuldigd wegens de keuze om Scarlett Johansson te casten in de rol van een Aziatische actieheldin. Van die kritiek heeft zij geleerd, want vorig jaar besloot zij zich terug te trekken uit de film Rub & Tug wegens verontwaardiging dat ze een transgender personage zou spelen. De aankomende James Bond film zal het eerste deel uit de franchise worden van het post #metoo tijdperk, en reken er maar op dat de schrijvers het script een #metoo tintje zullen geven! Zal revisionisme deze films beter of slechter maken? Dat is maar af te wachten. Stiekem ben ik wel geïntrigeerd om te zien hoe Bond voor het eerst in zijn spionnen carrière door een vrouw wordt afgewezen.

Geëmancipeerd = beter?

In de nieuwe Aladdin speelt Naomi Scott Prinses Jasmine als een boekenwurm, die een lied zing over haar ambitie om sultan te worden. Hier zien wij een heel ander personage dan de Jasmine waar wij millennials mee opgroeiden. Ik kan me herinneren dat deze prinses niks moest hebben van haar koninklijke titel. Ze was eenzaam, en zag haar paleis als een gevangenis.

Naomi Scott - Aladdin

“It [the song] is really about her strength, her independence, [how] she really wants to be sultan. In the first movie we felt like she didn’t have enough of a goal, it was really just to meet a guy. And here she wants to do more, she wants to save her world of Agrabah, she wants to play her part in leading her kingdom.” – Producent Dan Lin over Prinses Jasmine.

Voordat ik deze film aanval wegens het aanpassen van een populair verhaal moet ik me beseffen dat de animatiefilm uit 1992 ook het een en ander aan het originele sprookje heeft veranderd. Aladdin is niet langer een Chinees jongetje dat met zijn moeder woont, maar een 18-jarige Arabier. Met de gevoelens van de Geest wordt voor de verandering ook rekening gehouden, hij wordt aan het einde vrijgelaten uit de lamp. Het verhaal van Aladdin werd in 1710 aan een herziende editie van het boek Duizend en één Nachten toegevoegd, lang vóór de wereldwijde afschaffing van slavernij. Van een 18de-eeuws verhaal kun je niet verwachten dat er rekening gehouden wordt met de mensenrechten van een dienaar, laat staan van een dienaar die geen mens is. Maar een jaren 90 kinderfilm kan nou eenmaal geen happy ending hebben zonder dat de knuffelbare blauwe Geest zijn vrijheid heeft verdiend.

Aladdin en de Geest, van A. E. Jackson | Illustratie uit 1930.

Hoe meer ik het overweeg, hoe logischer het is dat de nieuwe Jasmine sultan hoort te worden. Zij is immers beter opgeleid dan Aladdin, de jongen die in het originele verhaal een rijk veroverde door iedereen op te lichten. Disney prinsessen hebben zelden politieke ambities, dus ook dat was verfrissend om hier te zien. De reden dat deze wending in de film toch geforceerd aanvoelde is omdat de filmmakers meer een feministisch statement maken van Jasmine’s politieke ambities, maar geen natuurlijke manier vinden om dit in het verhaal te integreren. Naomi Scott kan weliswaar mooi zingen over dat ze sultan wil zijn, maar Jafar had eigenlijk gelijk toen hij zei dat je van boeken lezen geen rijk leert besturen. Het was wellicht beter geweest als ze haar leiderschapsvaardigheden hadden getoond wanneer ze vermomd als straatmeisje op de markt moet leren overleven. Dit is ook iets wat de animatiefilm beter deed. Dus zelfs al heb je de juiste intenties, je film wordt er niet automatisch progressiever van. De oude Jasmine was al een sterke heldin, ook al had ze geen duidelijke carrière plannen.

Beter revisionisme dan politiek correctheid

Meer woke films, is dat niet waar we met ons allen om vragen? Zolang wij bloggers voortdurend lopen te klagen over whitewashing of seksisme in Disneyfilms zijn wij medeverantwoordelijk voor Disney’s revisionisme trend. Je hoort natuurlijk ook een ander geluid vanuit het internet. Denk aan vloggers die beweren dat politiek correctheid onze filmcultuur kapot maakt, mensen die Star Wars beschuldigen van ‘white genocide’, of mannen die de Ghostbusters reboot (2016) wilden boycotten vanwege een vrouwelijke cast. Wij mogen blij zijn dat Disney in ieder geval niet naar die geluiden luistert.

Het is mooi om traditionele sprookjes te zien evolueren. Ik denk alleen dat Disney met zijn live-action remakes niet de juiste formule daarvoor heeft gevonden. Wanneer deze films onderwerpen als vrouwenrechten of diversiteit onder de loep nemen voelt het niet authentiek. Dat komt omdat deze films veel te zwaar leunen op nostalgie naar de originele animatiefilms. En als je enkel aangepaste versies maakt van films die iedereen al heeft gezien dan wordt je creativiteit belemmerd.

Zootopia concept art

De animatie studio’s Pixar en Disney Animation zijn ondertussen al een aantal stappen verder als het gaat om meer progressieve films. Denk aan Ratatouille (2007) en Zootopia (2016). Dit zijn originele verhalen die meer doen dan een progressief sausje over het script heen gieten, de liberale boodschappen zijn namelijk ingebouwd in de DNA van deze films. Marvel maakte een klein misstapje met zijn poging om een gay personage in de MCU te stoppen, maar zij mogen wel weer trots zijn op Black Panther.

Revisionisme is op zichzelf geen vloek. Maar een progressieve boodschap werkt het best als je daarmee oude filmconventies kunt uitdagen, in plaats van dat je enkel meeloopt met liberale trends. Een filmmaker heeft niet de plicht om progressieve pamfletten te maken, zijn hoogste prioriteit is om een goed verhaal te vertellen.

Sandro Algra

Bronnen

GESCHREVEN DOOR

Sandro Algra

MEEST POPULAIR