Recensie | Aanmodderfakker (Sandro Algra)

Hoe lang heb jij over je studie gedaan? Als het meer dan 4 jaar duurde wil ik wedden dat je al gauw zult aarzelen bij het beantwoorden van die vraag. Het is geen fijne tijd om een langstudeerder te zijn, dat woord is bijna de definitie geworden van een nietsnut die op uitkering leeft. De tragikomedie Aanmodderfakker legt nogmaals de vinger op de zere plek door ons voor te stellen aan zo’n student. Een groot succes werd het bij zijn première op het afgelopen Nederlands Film Festival. Het won maar liefst drie Gouden Kalveren, waaronder voor beste film. Een veelbelovend begin dus voor de jonge Regisseur Michiel ten Horn, die zijn carrière begon als maker van korte films. Na zijn eerste lange speelfilm –De Ontmaagding van Eva van End (2012)- werd hij door het blad Variety uitgeroepen tot een van de ’10 European Directors to Watch’. Kort nadat hij afstudeerde in 2007 brak de economische crisis uit. De ontwikkelingen van de jaren daarna inspireerden hem om een cynische film te maken over het studentenleven.

Titel: Aanmodderfakker
Regisseur: Michiel ten Horn
Scenario: Anne Barnhoorn
Cast: Gijs Naber, Roos Wiltink, Yannick van de Velde, Martijn Hillenius, Anniek Pheifer
Speelduur: 100 minuten
Genre: Komisch drama
Release: vanaf 6 november 2014 in de bioscoop

The Big Lebowski op school

Al 32 jaar oud, en nog altijd weet Thijs (Gijs Naber) niet wat hij met zijn leven moet. Vermoedelijk heeft hij al jaren geen collegezaal van binnen gezien en het einde van de zoveelste studie die hij volgt is nog lang niet in zicht. Met een kater wakker worden op het toetsenbord van zijn computer hoort gewoon bij zijn wekelijkse routine. Thijs is volledig tevreden met dit comfortabel leventje, hij kan immers rekenen op de steun van zijn ouders die zijn collegegeld betalen en hem altijd kliekjes meegeven. Bij zijn zus Simone (Anniek Pheifer) komt hij regelmatig de was doen. Tijdens een van deze bezoeken ontmoet hij de 16-jarige babysitter Lisa (Roos Wiltink). Zij is precies half zo oud als Thijs en belichaamt alles wat hij niet is: gedisciplineerd en ambitieus. Dankzij haar prestaties wordt ze mogelijk zelfs toegelaten tot een opleiding aan Oxford.

Je voelt je al gauw ongemakkelijk bij het aanzien van de chaotische levensstijl van Thijs. Iedereen die student is of het ooit is geweest zal zich hier op de een of andere manier in herkennen. Hij is namelijk een extreem geval van een volwassen man die maar wat aanmoddert (vandaar de titel) en niet verantwoordelijk wil worden. Zijn zwager Tim (Martijn Hillenius) is een voorbeeld van iemand die juist gedwongen werd om volwassen te worden, en veel te vroeg vast kwam te zitten aan een gezin en baan waar hij niet tevreden mee is. Het resultaat is iets wat Thijs heeft gezworen nooit te zullen worden: een zielig hoopje man die in zijn vrije tijd met een Thunderbirds-eiland speelt. Aan de andere kant heb je Lisa; zij voelt de constante druk om hoog te presteren in het dagelijks leven, terwijl ze eigenlijk nog een onzekere puber is.

Wordt de moraal van deze film nou ‘volg je hart’ of ‘maak je leven op orde’? Dat wordt nooit helemaal duidelijk, en dat is ook een van de sterkste kanten van de film. Dit is zeker niet het eerste verhaal over het ietwat trieste bestaan van een volwassen kind, of dat van een man met een vroege midlife-crisis. Maar anders dan de meeste van zulke films trekt deze geen overduidelijke conclusies: je wordt vooral uitgenodigd om zelf over de situatie na te denken en een mening te vormen. Michiel ten Horn komt zelf uit een generatie waarin studenten werden aangemoedigd om te doen waar ze zin in hadden, en als hun studie hen niet beviel konden ze altijd voor iets anders kiezen. Dat is het tegenovergestelde van wat studenten tegenwoordig te horen krijgen: je moet resultaten boeken en je studie zo snel mogelijk afronden als je niet in de schulden terecht wilt komen. Zelf denk ik dat een gemiddeld mens een beetje van zowel Thijs als Lisa in zich heeft.

Het oog wil ook wat… en het oor

Vooral opmerkelijk aan Ten Horn’s regie is de visuele opmaak van zijn film. Door het camerawerk, de felle kleuren en de prachtige soundtrack van Djurre de Haan is Aanmodderfakker een van de mooiste Nederlandse films van de laatste jaren om naar te kijken en luisteren. Zo nu en dan wordt het verhaal ook onderbroken door een aantal surrealistische animaties die regelrecht uit Sesamstraat lijken te komen. Aan het begin van de film zien we allemaal objecten als groenten die door de lucht vliegen. Ik heb de laatste tijd meerdere films gezien die wat ‘kleurvoller’ proberen te zijn door gebruik te maken van dit soort animaties (zoals What If of Hector and the Search for Happiness). Wat ik merk is dat dergelijke scenes vaak als een ‘gimmick’ overkomen, een geforceerde truc om de eigen film interessanter te doen lijken dan deze daadwerkelijk is. In deze film was dat totaal niet het geval. Waar dat precies aan ligt kon ik moeilijk duiden, maar het komt erop neer dat deze surrealistische momenten volledig in de stijl van de film passen. Het was ook geen verassing om te horen dat Ten Horn een achtergrond als animator en illustrator heeft.

Doe dat nou niet!

“Fokking cliché!” roept Thijs voordat hij naar Schiphol raast om Lisa te spreken. ‘Gehaast naar het vliegveld gaan om iemand de liefde te verklaren’ is inderdaad een van de meest doodgespeelde filmscènes, en wat mij betreft zou er een internationaal verbod op moeten komen. Het feit dat de personages zich bewust worden van dergelijke clichés betekent nog niet dat filmmakers ze vrij moeten kunnen gebruiken. De film bevat wel twee of drie van dit soort scenes die leiden aan een gebrek aan originaliteit. Dat is opzettelijk gedaan, volgens Michiel ten Horn om met de verwachtingen van het publiek te spelen. Het is een doel dat helaas niet wordt bereikt aangezien je nog altijd kunt voorspellen hoe zo’n scene zal eindigen. Dat is jammer, maar aangezien de rest van de film buitengewoon goed in elkaar zit vind ik dat ook weer makkelijk te vergeven. Aanmodderfakker is een heerlijke tragikomedie die ons een frisse invalshoek geeft in het onderwerp van langstudeerders en lapzwansen in het algemeen. Dat deze is uitgeroepen tot Nederlandse film van het jaar is dan ook niet voor niets. Ik voel in ieder geval een ongekend sterke drang om mijn studie zo snel mogelijk af te ronden om niet zo te eindigen als Thijs.

★★★★☆

Sandro Algra