Recensie | IT (Sandro Algra)

Het is grappig hoe clowns zelden nog geassocieerd lijken te worden met vrolijkheid en onschuld. Althans, ik kan me geen volwassen persoon herinneren die mij ooit heeft verteld clowns oprecht leuk te vinden. Verhalen als: ‘Ik heb als kind een clown een keer een schop gegeven’ zijn niet ongewoon om te horen. Ikzelf denk bij het woord clown allereerst aan een mislukte straatartiest die denkt dat het dragen van een rode neus een humorloze act kan legitimeren. Maar er is ook een groep mensen voor wie clowns tot hun grootste angsten behoren. Incidenten als de arrestatie van de seriemoordenaar John Wayne “The Killer Clown” Gacy hebben het imago van deze entertainers niet veel geholpen. En vorig jaar was het nog in de mode om jezelf als een zogeheten “horrorclown” te verkleden om willekeurige voorbijgangers de stuipen op het lijf te jagen. Eén persoon op deze planeet lijkt zich te voeden op onze diepgewortelde fobieën, en hiermee bedoel ik natuurlijk Stephen King. Zijn beroemde roman It werd in 1990 voor het eerst verfilmd in de vorm van een miniserie. 27 jaar later is het eindelijk weer tijd om je grote jeugdangsten te herleven. Is It er daadwerkelijk toe in staat om ons als volwassenen bang te maken, of blijft er zonder de nostalgie bril maar weinig van dit verhaal over?

Titel: IT
Regisseur: Andy Muschietti
Scenario: Chase Palmer, Cary Fukunaga, Gary Dauberman, Stephen King (boek)
Cast: Jaeden Lieberher, Bill Skarsgård, Wyatt Oleff, Jeremy Ray Taylor, Sophia Lillis, Finn Wolfhard, Jack Dylan Grazer, Chosen Jacobs
Speelduur: 135 minuten
Genre: Horror, Thriller, Drama
Release: 7 september 2017

De Gemene clown

Voordat je deze recensie verder leest wil ik je nu alvast laten weten dat ik duidelijk niet tot het publiek van deze film behoor. Ik ben niet zo te spreken over de miniserie, dus had daarom ook amper verwachtingen van deze remake. Misschien was ik als 12-jarige al te oud om nog bang te worden van een tv-serie over een moorddadige clown, met special effects op het niveau van een B-film. Wat ook geen indruk op mij maakte was de titel, niet de originele titel althans. Ik woonde destijds in Mexico, waar men de gewoonte heeft om filmtitels te vertalen (en vaak zonder al teveel moeite). It stond daar bekend onder verschillende namen. Op tv-zenders werd het geadverteerd als El Payaso Maldito (De Gemene Clown).

Nu ik er op terugkijk zijn er wel aspecten van die serie die ik meer kan waarderen (Tim Curry is best wel leuk als Pennywise de clown!). Tegelijkertijd hoor ik ook van veel mensen die slapeloze nachten aan de serie hebben overgehouden, om het jaren later weer opnieuw te zien en het allemaal toch behoorlijk mee vinden vallen. Ik denk dat It zo’n verhaal is dat zijn eigen leven is gaan leiden in het collectieve geheugen van mensen. Hun fantasie heeft een beeld geschept dat nog vele malen enger is dan de tv-serie zelf. Dus misschien heeft King hier toch wat dingen goed gedaan.

Een kinderlokker clown

Het is 1989. De 11-jarige Bill Denbrough (Jaeden Lieberher) wordt achtervolgd door het verlies van zijn kleine broer Georgie (Jackson Robert Scott), die 8 maanden geleden spoorloos verdween tijdens het buitenspelen. Maar Georgie is slechts één persoon in een lange lijst aan slachtoffers. Elke 27 jaar duikt een kwade geest op in het dorp Derry, waar het telkens de jacht opent op zijn meest kwetsbare inwoners. Het kan elke vorm aannemen, en verandert daarom het liefst in datgene wat de inwoners het meest vrezen. Zo wordt Bill geplaagd door levensechte visioenen van zijn broertje. Mike (Chosen Jacobs) ziet op zijn beurt zijn ouders regelmatig, hij herleeft telkens de brand waar de twee bij omkwamen.

Als de geest daadwerkelijk alles kan worden is het vreemd dat hij er meestal toch voor kiest om een clown te zijn. Is dat zijn natuurlijke vorm? Ik begrijp het idee op zich wel. Het is een tactiek om kinderen op het verkeerde been te zetten. Pennywise de clown (Bill Skarsgård) is als het ware een soort superkinderlokker. En hierbij moet ik Tim Curry toch weer een compliment geven: hij had zowel het uiterlijk en de charme van een doodgewone clown. Bill Skarsgårds Pennywise ziet er niet uit als een aangenaam figuur. Als veel kinderen al moeite hebben met Zwarte Piet kan ik me niet voorstellen hoe iemand bij hem in de buurt zou willen komen.

De Clown is niet de enige zorg van de zeven kinderen uit “The Losers’ Club”. Jawel, deze film heeft maar liefst zeven hoofdrolspelers! Ze worden bij elkaar gedreven omdat ze iets gemeen hebben. Het hele dorp heeft het blijkbaar op hen gemunt. Elk van hen heeft op z’n minst een traumatische jeugdervaring, of lijkt opgevoed te zijn door een psychopaat. Zo heb je Beverly (Sophia Lillis), het meisje dat op school voor hoer wordt uitgemaakt en thuis door haar vader wordt mishandeld. Eddie (Jack Dylan Grazer) heeft zijn smetvrees dan weer te danken aan zijn overbezorgde moeder, die hem amper buiten laat spelen en hem vol propt met medicijnen.

Op straat zijn de kinderen al helemaal niet veilig, waar de lokale pestkoppen van “The Bowers Gang” vrij rondlopen. Waarschijnlijk heb ook jij als kind ervaringen gehad met rotjongens. Maar de The Bowers Gang doet me minder denken aan de jongens die bij mij op school hebben gezeten en meer aan verharde oorlogsmisdadigers. In één scene neemt de leider Henry Bowers (Nicholas Hamilton) een van de Losers gevangen, met de intentie om zijn initialen in de buik van de jongen te snijden. Dat is amper een stap verwijderd van die Vietnamese soldaten in Deer Hunter, die Robert De Niro en Christopher Walken dwongen om Russische roulette te spelen! Het buitengewoon wrede gedrag van deze jongens krijgt enige nuance wanneer we leren dat ook zij slachtoffer zijn van huiselijk geweld (Henry heeft een intimiderende vader… wie had dat gedacht!?). Hierdoor vraag ik me eigenlijk vooral af hoe de zeven hoofdrolspelers met hun opvoeding toch nog enigszins normaal zijn opgegroeid. Ze zijn tenslotte de enige redelijke mensen in het dorp.

Gekkere dingen

In tegenstelling tot de miniserie maakt de film geen gebruik van een flashbackstructuur. In dit deel (er komt nog een deel 2) volgen we daarom alleen de kinderen als scholieren, wat op zichzelf een pré is. Het is verfrissend om een horrorfilm te zien met alleen kinderen als hoofdrolspelers. De manier waarop hun vriendschap wordt ontwikkeld is vrij sterk, en dat komt deels omdat de meeste van hen best goede kindacteurs zijn. De keuze om Finn Wolfhard als Richie te casten zorgt er samen met de jaren 80 setting wel voor dat veel mensen deze film met de nog lopende tv-serie Stranger Things zullen vergelijken. En als ik heel eerlijk moet zijn vind ik Stranger Things een veel boeiender verhaal. Maar we moeten natuurlijk ook erkennen dat die show ongetwijfeld veel inspiratie uit het werk van Stephen King heeft gehaald.

De toon van de film profiteert ook niet altijd van de jaren 80 setting. Ik had het idee dat de filmmakers op zoek waren naar een visuele identiteit. Je hebt een aantal scenes met bizar camerawerk, begeleid door muziek die daardoor erg misplaatst overkomt. Zo worden enkele grappen gemaakt over de boyband New Kids on the Block. Deze scenes leiden uiteindelijk nergens naartoe en zorgen enkel voor verwarring. Ik vroeg me soms af of ik nou een serieuze horrorfilm of parodie op jaren 80 films aan het kijken was.

Voor de King fans

Stephen King is een zeer getalenteerde schrijver met geweldige ideeën voor spannende romans. In veel van zijn werk komen deze ideeën echter niet goed uit de verf, en wat mij betreft is It een van die verhalen. Het is een gedateerd verhaal met zwaar gestereotypeerde personages en een veel te langdradig plot. Het beste gedeelte uit de film zijn de scenes aan het begin, waarin de fobieën van alle kinderen letterlijk tot leven komen. En dus is mijn belangrijkste vraag nog altijd: waarom had dit verhaal een moorddadige clown nodig? Het voegt niks toe aan de film, en het wordt er ook niet enger op. Aangezien ik dezelfde kritiek had op de miniserie denk ik dat het probleem niet zozeer aan deze verfilming ligt, maar aan het bronmateriaal. It is niet een Stephen King boek dat een nieuwe verfilming verdiende. Met die mening zijn veel mensen het blijkbaar niet eens, aangezien ik tot nu toe voornamelijk lovende kritiek heb gezien. Dat bewijst nogmaals dat deze film niet voor mij bestemd is. Als je clowns eng vindt en een ware Stephen King fan bent, dan zou ik zeggen: luister vooral niet naar mij en geniet van de film! Maar als je een hoop jaren 80 clichés helemaal zat bent en bij het zien van clowns eerder medelijden dan angst voelt kun je deze film beter overslaan.

★★☆☆☆

Sandro Algra