Blue Cat Blues | Wanneer tekenfilms grappen maken over zelfmoord

Agelopen jaren is er al veel geschreven over de Tom & Jerry short Blue Cat Blues (1956). Deze korte tekenfilm heeft een beruchte status ontwikkeld vanwege het donkere einde, waarin ons kat-en-muis duo besluit om zich van kant te maken. Zelfmoord in een kindertekenfilm? Dat is vandaag de dag toch onvoorstelbaar? Nou, je hoeft niet ver te zoeken om te zien dat zelfmoord ooit een zeer populaire terugkerende grap was in animatie. In deze blog wil ik graag duiken in de geschiedenis van de zelfmoord grap, en ik wil ook bespreken of dit donkere onderwerp nog een plaats heeft in entertainment voor kinderen.

Als je bepaalde memes zou geloven dan is Blue Cat Blues “De laatste aflevering” van Tom & Jerry. Met het einde van bioscoop animatie shorts in zicht zouden bedenkers William Hanna en Joseph Barbera hebben besloten om hun bekendste tekenfilmreeks te beëindigen met een zeer sombere conclusie, namelijk dat Tom en Jerry uit liefdesverdriet uit het leven stappen. Dit zou ook de reden zijn waarom Blue Cat Blues nooit op TV is uitgezonden. Zoals veel andere artikelen al hebben aangetoond klopt deze bewering niet. Blue Cat Blues was bij lange na niet de laatste Tom & Jerry film van Hanna-Barbera. Bovendien werden er daarna nog bioscoop shorts van Tom & Jerry geproduceerd tot en met 1967. Vandaag de dag worden nog altijd Tom & Jerry films gemaakt, waaronder een paar nieuwe shorts plus een speelfilm die op HBO Max te zien zijn.

Dus Blue Cat Blues is niet bepaald de No Time to Die van de Tom & Jerry films, laat dat even duidelijk zijn. Toen ik een kind was draaide de short ook regelmatig op Cartoon Network. Daarom wil ik me in de rest van de blog vooral verdiepen in wat het einde van deze film ons nou echt kan vertellen over zelfmoord.

Waarom Tom & Jerry een gevoelige snaar raakt

Allereerst, waar gaat Blue Cat Blues precies over? En is deze film daadwerkelijk zo deprimerend als men beweert?

De korte film begint met een zwaar depressieve Tom die op de treinrails zit, wachtend op een trein die hem van zijn lijden moet verlossen. Jerry kijkt met veel medeleven toe, maar begrijpt ook dat dit misschien het beste lot is voor Tom. Hoe is het zover gekomen?

In een flashback zien we dat Tom niet lang geleden als een steen viel voor een sexy witte kat. Hij is bereid zijn hele leven aan haar te wijden, maar zij blijkt al snel een gold digger die er met de eerste de beste rijke kat vandoor gaat. Uit totale wanhoop koopt Tom dure cadeaus voor haar. Maar wanneer ze hem dan alsnog dumpt zoekt hij troost in de drank en besluit zich voor een trein te gooien.

Ondertussen is Jerry blij dat tenminste hij nog een vriendin heeft die van hem houdt. Maar in een ironische plotwending blijkt ook de vriendin van Jerry hem te hebben gedumpt voor een andere muis. Jerry gaat even depressief naast Tom zitten op de treinrails, terwijl wij op de achtergrond de stoomfluit van een locomotief horen naderen.

Is dit donker humor? Ja. Maar eerlijk gezegd, vond ik dit niet eens de donkerste Tom & Jerry film als kind. De short Heavenly Puss (1949) maakte eigenlijk een grotere indruk op mij. Daarin wordt Tom naar de hel gestuurd wegens het pesten van een “onschuldige muis”. Als kind begreep ik nou niet hoe een kat gestraft kon worden voor het jagen op een muis, iets wat katten instinctief doen. En is Jerry echt zo onschuldig? In The Two Mouseketeers (1952) krijgt Tom de missie om een banket tegen hongerige muizen te bewaken. De short concludeert met dat hij zijn missie faalt en onder de guillotine eindigt. Kijk, als kind vond ik dat nou bewijs dat Jerry de daadwerkelijke slechterik was!

Tom en Jerry hebben dus ergere dingen meegemaakt dan onder een trein belanden, en ze staan telkens weer op uit de dood. In The Flying Cat (1952) overleeft Tom zelfs een aanrijding met een trein. Waarom heeft Blue Cat Blues dan zo’n gevoelige snaar geraakt bij een modern publiek? In onze westerse Joods-christelijke maatschappij is zelfmoord altijd al een taboe geweest, zeker als je onze cultuur vergelijkt met dat van een land als Japan. Dat zou één reden kunnen zijn. Een andere mogelijke reden is de angst voor het zogeheten Werther effect: het idee dat de invloed van zelfmoord in de media een aanstekelijk effect kan hebben op met name jonge mensen.

Sinds de opkomst van TV is men sowieso gevoeliger geworden voor het idee van kopieergedrag onder een jong publiek. Dit is ook de reden dat personages als Elmer en Yosemite Sam niet zo vaak vuurwapens gebruiken in nieuwe Looney Tunes series, terwijl dat in de tijd van de bioscoopfilms niet zo’n probleem leek.

Ik denk ook dat Blue Cat Blues een vrij unieke tekenfilm is, omdat het onderwerp van zelfmoord nogal serieus wordt behandeld. Laat ik ter vergelijking wat andere animatiefilms als voorbeeld nemen.

De geschiedenis van zelfmoord in animatie

Voor een tekenfilm personage die zijn leven beëindigd hoef je niet verder te kijken dan zo’n beetje elke franchise uit het gouden tijdperk van animatie. Zie alleen deze compilatievideo al.

We kunnen zien dat opknoping een veelgebruikte zelfmoordmethode was, net als van een afgrond springen. Maar verreweg de populairste manier voor tekenfilmfiguren om hun leven te beëindigen is toch wel de klassieke: ‘een revolver tegen het oor, en soms een vinger in het andere oor’ (want Daffy Duck wil zijn gehoor natuurlijk niet beschadigen wanneer hij zijn hersenen eruit blaast).

Wie was het depressieve tekenfilmfiguur dat deze trend begon? Nou volgens animatiekenners was Felix The Cat überhaupt de eerste tekenfilmster die volle zalen wist te trekken. En als tekenfilmkatten niet negen levens hadden dan had niemand nu geweten wie Felix was. De zwarte kat maakte zijn debuut in 1919 met de korte film Feline Follies. In deze short staat hij nog bekend onder de naam Master Tom, maar het is voor zover we weten de eerste Felix The Cat film.

Felix, sorry… Tom, verlaat zijn huis om tijd door te brengen met een vrouwelijke witte kat. Ondertussen dansen de muizen thuis letterlijk op tafel en Master Tom wordt hierdoor het huis uit gegooid door zijn eigenares. En wanneer hij ontdekt dat hij maar liefst 17 poesjes heeft verwekt bij zijn vriendin doet hij wat elke vader van 17 kinderen zou doen: hij draait een gaskraan open en stopt de rubberen slang in zijn mond.

Oké, wat leren we hiervan? 1: val nooit voor een aantrekkelijke witte kat als je naam Tom is! 2: het publiek in de 20^ste eeuw vond het onderwerp zelfmoord hilarisch.

Het is schokkend om te weten dat zoveel tekenfilms zo’n donker onderwerp durfden aan te snijden. Maar we moeten ons ook realiseren dat animatie niet altijd gezien werd als een entertainment voor kinderen. In de tijd van de bioscoop shorts werden zulke verhalen vaak vooral bedacht met een volwassen publiek in gedachten. Als kind hield ik helemaal geen slapeloze nachten over aan Tom en Jerry die zich voor een trein gooiden. Maar waarschijnlijk moet je ook wel wat volwassener zijn om te begrijpen waarom zelfmoord überhaupt zo’n akelig thema is. Als iemand besluit om vrijwillig het loodje te leggen dan betekent het namelijk vaak dat er een langdurig proces van wanhoop en depressie aan vooraf is gegaan. En de meeste kinderen weten nog niet hoe het is om te leven met gebroken relaties, geldproblemen of verslaving. Zelfmoord is voor veel volwassenen de allerlaatste oplossing van hun problemen.

In het geval van Felix ontsnapt hij letterlijk aan de verantwoordelijkheid van vader zijn. Medebedenker van Felix, Pat Sullivan, verwerkte mogelijk ook zijn eigen ervaringen in Feline Follies. Hij verklaarde dat de productie van de korte film hem mentaal zo had gesloopt dat hij vijf weken in het ziekenhuis lag. En hij geloofde niet dat de tekenfilm een succes zou worden, wat mogelijk ook verklaart waarom Felix in zijn eerste film sterft.

Het valt ook op dat wanneer een animatiefilm een zelfmoordgrap maakt er vaak toch de nadruk wordt gelegd op de absurditeit van de beslissing. In de Popeye film Happy Birthdaze (1943) houdt de matroos Shorty wel drie keer een geweer tegen zijn hoofd. Eerst omdat hij de enige matroos is zonder post van een geliefde, daarna omdat Popeye per ongeluk zijn uiterlijk beledigt en vervolgens omdat Shorty gelooft dat hij Popeye’s verjaardag heeft verpest. De grap is hier natuurlijk dat Shorty een neurotische kleine man met een laag zelfbeeld is, voor wie elke aanleiding al genoeg is om zich van kant te maken.

Vandaag de dag zijn zelfmoordgrappen vooral te vinden in meer volwassen georiënteerde animatie. In Futurama zien we een toekomst waar zelfmoord zo maatschappelijk geaccepteerd is dat de straten van New York zijn telefooncellen hebben ingeruild voor zelfmoordcellen. Moe Szyslak van The Simpsons is een chronisch depressieve man die een strop op zijn kamer heeft hangen voor het geval hij het leven even niet meer ziet zitten. Maar er is ook een oude Simpsons aflevering waarin zelfmoord op een meer serieuze manier wordt benaderd. In de derde aflevering van seizoen 1, Homer’s Odyssey (1990), springt Homer bijna van een brug wanneer hij gelooft dat hij als vader heeft gefaald. Hij vindt echter een nieuwe roeping in het leven en begint een kruistocht om zijn stad veiliger te maken.

In het vijfde seizoen van Gendy Tartakovsky’s Samurai Jack (2017) verliest Jack na een vijftig jaar durende strijd tegen het kwaad bijna zijn hoop. Hij staat op het punt Seppuku te plegen, totdat hij zijn hoop weer terugvindt. In Tartakovsky’s nieuwe serie Primal (2019) overweegt de holbewoner Spear ook om zijn leven te beëindigen nadat hij zijn familie is kwijtgeraakt. Hij vormt echter een onwaarschijnlijke band met een dinosaurus die aan precies dezelfde trauma leidt. Je kunt wel zeggen dat tekenfilms progressie hebben geboekt in het uitbeelden van zelfmoord. Het probleem krijgt veel meer de serieuze aandacht die het verdient.

Waarom kinderen Blue Cat Blues moeten zien

Dus met alle eerdere voorbeelden in gedachten moet ik nog steeds zeggen dat Blue Cat Blues een van de best geschreven tekenfilms over zelfmoord is. De reden is dat we hier daadwerkelijk een rouwproces zien voordat Tom suïcidale neigingen krijgt. Uit alle macht probeert hij een relatie te redden met een vrouw die duidelijk niet om hem geeft. Hij heeft te weinig zelfrespect om zich te realiseren hoe oppervlakkig de relatie was. En wanneer Tom en Jerry samen op de treinrails zitten zien ze blijkbaar ook niet in dat ze elkaar nog steeds hebben. Ze waren immers gelukkige vrienden voordat vrouwen hun leven kapot maakten.

En nu ik er bij nadenk, zelfmoord uit liefdesverdriet is een veel voorkomende trope in Westerse verhalen. Denk aan de tragische helden in werken als Het lijden van de jonge Werther, Romeo and Juliet, Wuthering Heights, De Kleine Zeemeermin (het originele verhaal, niet de Disney versie) en natuurlijk de klassieke Tommy Wiseau film The Room (2003). Voor een cultuur waar we moeite hebben om over zelfmoord te praten vinden we het toch weer heel normaal om zelfmoord uit liefdesverdriet te romantiseren. Maar wat zulke verhalen zelden bespreken is hoe oppervlakkig het idee van ware liefde kan zijn, wat Blue Cat Blues in tegenstelling perfect benadrukt. Als je denkt de ware te hebben gevonden, en je wordt toch afgewezen, dat kan heel erg pijn doen. En veel mensen kennen dat gevoel, maar een sterk persoon moet ook begrijpen dat dit eenmaal onderdeel van het leven is.

Het feit dat men tegenwoordig zo geschokt reageert op memes over Tom en Jerry die zelfmoord plegen zorgt er helaas ook voor dat de boodschap achter de daadwerkelijke tekenfilm verloren gaat. De boodschap die ik er uithaal is: het einde van een romantische relatie hoeft niet het einde van de wereld te zijn. Je zult altijd de kans hebben om geluk te vinden, en zelfmoord ontneemt je die kans.

En daarom vind ik dat meer kinderen Blue Cat Blues zouden moeten zien, vooral de kinderen die net aan het leren zijn over relaties. Ik zou een keer een moderne kinderfilm willen zien met een realistische take op suïcidale gedachtes: hoe iemand in die mentale staat kan belanden en hoe je dat ook kunt overwinnen. Disney en Pixar films nemen al geen blad voor de mond als het gaat om het uitbeelden van sterfscenes, vooral bij de dood van een familielid. En ja, we hebben in het verleden ook Disney personages zien stoeien met suïcidale gedachtes, waaronder Mickey Mouse en Daisy Duck. Maar dit werd nogmaals op humoristische wijze gedaan en bevatte niet de diepgang van de Tom & Jerry film. Ik hoop in ieder geval dat films als Blue Cat Blues meer aandacht krijgen en ook een keer verschijnen op streamingsdiensten als HBO Max (wellicht wel met een disclaimer). Want sommige kinderen zien immers wel de humor van een zelfmoordgrap in.

Sandro Algra

---

Bronnen

---

• Blog: 100 Years of Felix the Cat
• Blog: Het Werther-effect, of waarom zelfmoord besmettelijk kan zijn
• Blog: Remember when Mickey Mouse decided to commit suicide?
• Nieuwsbericht: Parents upset after cartoon showing suicidal thoughts shown to class
• Video: Did Tom and Jerry Kill Themselves?
• Video: Evolution of FELIX THE CAT – 100 Years Explained | CARTOON EVOLUTION
• Video: The Darkest Tom & Jerry Episode Ever Created (AND a Message You Really Need to Hear)

Bekijk de animatiefilms online

• Blue Cat Blues (1956)
• Heavenly Puss (1949)
• The Flying Cat (1952)
• The Two Mouseketeers (1952)
• Feline Follies (1919)
• Donald’s Dilemma (1947)
• Happy Birthdaze (1943)
• Samurai Jack (2001)
• Primal (2019)
• The Simpsons (1989)
• Futurama (1999)

VOLG ONS

Wil je de hele week op de hoogte gehouden worden van het laatste nieuws? Houd dan onze pagina in de gaten of volg Entertainmenthoek op Facebook, Instagram, Twitter en Pinterest. Zo blijf je op de hoogte van het laatste nieuws rondom je favoriete films en series.