Recensie | Brimstone (Sandro Algra)

Het is alweer 9 jaar geleden dat Martin Koolhovens laatste film uitkwam. Oorlogswinter werd een van de meest succesvolle films ooit in Nederland, en kreeg ook veel erkenning in het buitenland. Zijn eerste internationale film Brimstone zou best wel eens zijn grote doorbraak kunnen zijn in Hollywood. Als groot liefhebber van westerns is het niet vreemd dat Martin voor dit genre zou kiezen in een internationale productie. De western is immers een van de belangrijkste onderdelen van Amerikaanse folklore. Het Parool beschreef de film ook wel als: “Quentin Tarantino, maar dan zonder af en toe wat te lachen”. Ik zie dat echter niet als een hele terechte vergelijking. Het eerste wat mij namelijk opvalt is de sterke invloed van de Nederlandse cultuur. Dat kun je zien aan de aanwezigheid van Nederlandse acteurs, maar vooral aan de thema’s die worden behandeld (zoals Nederlands Protestantisme). Het is nu nog maar de vraag of zo’n gewaagde film met een Nederlands tintje in de VS aan zal slaan.

Titel: Brimstone
Regisseur: Martin Koolhoven
Scenario: Martin Koolhoven
Cast: Dakota Fanning, Carice van Houten, Emilia Jones, Guy Pearce, Kit Harington
Speelduur: 148 minuten
Genre: Drama, western, thriller
Release: 12 januari 2017

Een wolf in (zwarte) schaapskleren

Wanneer een mysterieuze dominee (Guy Pearce) een kleine plattelandsgemeenschap bezoekt weet de tongloze vroedvrouw Liz (Dakota Fanning) dat zij en haar gezin gevaar lopen. De man behoedt de menigte voor de wolf in schaapskleren, de valse profeet die je van het rechte pad af doet dwalen. Alsof de boodschap van de dominee niet veel directer gebracht had kunnen worden treffen Liz en haar gezin hun schapen op een ochtend dood aan in het hok (ja: religieus symbolisme is wel erg nadrukkelijk aanwezig in deze film, soms een beetje teveel naar mijn mening). Als het aan Liz ligt moet de familie het huis zo snel mogelijk verlaten. Maar wat is nou de gedeelde voorgeschiedenis tussen haar en deze zwartgeklede man? Dat is iets waar we de komende drie hoofdstukken achter zullen komen.

De keuze om het verhaal van een niet-chronologische structuur te voorzien heeft zijn voor- en nadelen. Het eerste hoofdstuk roept behoorlijk wat vragen op bij de kijker. De relatie tussen Liz en de Dominee is een mysterie die zich gedurende de film ontrafelt en daarom je aandacht tweeënhalf uur lang stevig vast weet te houden. Aan de andere kant voelt het ook alsof het verhaal op een paar punten afgebroken wordt. We maken in hoofdstuk 1 kennis met de gezinsleden van Liz, die in de middelste twee hoofdstukken volledig afwezig zijn. Wanneer de draad tegen het einde weer wordt opgepakt volg je een groep mensen waarvan je de meesten al een uur niet meer hebt gezien. Je voelt daarom ook minder voor die personages als hen wat overkomt. Mede daardoor is het vierde en laatste hoofdstuk ook het zwakste gedeelte van de film.

Een vrouwelijke western

Van oudsher wordt de western gezien als typisch een macho-genre. Vrouwelijke hoofdrollen zijn zeldzaam, en hoewel die de laatste jaren steeds gebruikelijker worden lijken ook die films weinig te verschillen van traditionele westerns. Dat komt volgens Martin Koolhoven vooral omdat filmmakers vaak dezelfde verhalen blijven vertellen, maar dan soms met een vrouw (die de tomboy behandeling heeft gekregen) in de hoofdrol. Brimstone wordt daartegen veel meer vanuit een vrouwelijk perspectief verteld. Wanneer Liz nog een jong meisje is (gespeeld door Emilia Jones) zien we haar worstelen met haar pubertijd, en ook met de gedachte of ze voor zichzelf op kan komen in een wereld dat gedomineerd wordt door mannen. Het is fijn om af en toe een western te zien die sterke vrouwenrollen voort kan brengen zonder over te gaan op gimmicks als vrouwelijke gunslingers (daar hebben we Hollywood films tenslotte voor).

De Brimstone Baby?

Hoewel de première afgelopen september al plaatsvond op het filmfestival van Venetië is de film pas sinds deze week in de Nederlandse bioscopen te zien. Maandag 9 januari vond ook de rode loper première plaats in Amsterdam.

Twee afwezige acteurs waren Carice van Houten en Guy Pearce, die momenteel in Australië voor hun kind moeten zorgen. Martin Koolhoven werd tijdens de première meerdere keren verweten dat hij met het casten van Carice en Guy de twee zou hebben gekoppeld, en zelfs de zogeheten “Brimstone Baby” ter wereld bracht. Naar eigen zeggen weigerde hij daar verantwoordelijkheid voor te nemen. Wie deze acteurs in de film ziet kan zich ook moeilijk voorstellen hoe er na zoveel fysieke on-screen mishandeling er een echte relatie uit zou opbloeien. De enige verklaring die ik me kan bedenken is dat Carice aan een extreme vorm van Stockholm-syndroom leidt.

Een Koolhoven-film

Martin heeft een film gecreëerd waar ik in de loop van het jaar nog vaak aan terug zal denken. Het is zeker geen prettige film om zien. Tenzij je van sadomasochisme houdt zou ik het ook niet aanraden voor een date (hoewel ik het veel liever zou kijken dan Fifty Shades Darker).

Guy Pearce is ongetwijfeld de ster van deze film. Zijn obsessieve drang om het leven van een persoon te domineren maakt van hem een schurk die het qua wreedheid wint van de meeste boeven uit Amerikaanse Westerns (en misschien zelfs van spaghetti western schurken als Frank uit Once Upon a time in the West). Maar gelukkig is hij ook niet teveel aanwezig, waardoor hij nooit de show dreigt te stelen van de twee hoofdrolspeelsters: Dakota Fanning en Emilia Jones. Hun uiterst sterke vertolking van hetzelfde personage zorgt ervoor dat je al gauw vergeet dat het om twee verschillende actrices gaat.

Met de Tarantino-achtige structuur ligt het misschien voor de hand om het te vergelijken met films als The Hateful Eight. De gelijkenissen blijven daar echter bij. Ik zou het in eerste instantie niet eens aanduiden als een western. Het is een kruising tussen een coming of age verhaal van een jonge vrouw en een psychologische thriller met horrorelementen (dat zich toevallig in het wilde westen afspeelt). Bovenal is Brimstone een spectaculaire en spannende Martin Koolhoven-film.

Sandro Algra