Recensie | The Double (Sandro Algra)

Ik ben dol op dystopische verhalen. Op de middelbare school moest ik meerdere boeken lezen waaronder Nineteen Eighty-Four en Brave New World. Uiteindelijk ben ik zelfs over deze verhalen gaan dromen. De formule is vaak hetzelfde: een onopvallend individu werkt als anonieme arbeider (meestal een ambtenaar) in de grote stad, leidt een eenzaam bestaan en is op zoek naar een zielsverwant. Wanneer hij dit speciale iemand ook daadwerkelijk ontmoet verandert zijn leven compleet, maar niet altijd op een positieve manier. Hoewel dit scenario keer op keer wordt herhaald zorgen de verschillende creatieve invalshoeken ervoor dat het genre interessant kan blijven. The Double is een mooi voorbeeld van zo’n donkere fantasiefilm die spanning en humor goed weet te combineren.

Regisseur: Richard Ayoade
Scenario: Richard Ayoade, Fyodor Dostoevsky, Avi Korine
Cast: Mia Wasikowska, Jesse Eisenberg, Noah Taylor, Wallace Shawn, Yasmin Paige, James Fox, Phyllis Somerville
Speelduur: 93 minuten
Genre: Drama, Komedie
Te zien vanaf: 26 juni 2014

Simon/James

Simon James (Jesse Eisenberg) werkt al zeven jaar op hetzelfde kantoor. Hij is een zeer bekwame medewerker die zich elke dag uitslooft in zijn piepkleine werkcabine, alleen maar zodat hij ’s avonds kan uitrusten in zijn al even krappe appartementje. Voor de menigte is Simon bijna onzichtbaar, hij is zo verlegen dat hij iedereen over zich heen laat lopen. Alleen zijn bejaarde moeder (Phyllis Somerville) en overbuurvrouw Hannah (Mia Wasikowska) zijn vriendelijk tegen hem. Simon heeft enorme bewondering voor Hannah, hij kan alleen nooit de moed verzamelen om zijn ware gevoelens te uiten. Het wordt bijna in een obsessie, elke avond bespioneert hij haar vanuit het raam.

Op een dag maakt Simon kennis met zijn nieuwe medewerker James Simon (ook Jesse Eisenberg). Tot Simons verbazing staat niemand stil bij het feit dat hij en James als twee druppels water op elkaar lijken. ‘Nu je het zegt, ik zie de overeenkomsten wel’ zegt een collega ‘maar je bent zo onopvallend’. Qua karakter is James in alle opzichten Simons tegenpool. Hij is een gladde kletskous met een enorme hoeveelheid zelfvertrouwen. Met zijn charismatische uitstraling hoeft hij nooit ergens voor in de rij te staan, iedereen mag hem. In eerste instantie voelt ook Simon enorm veel respect voor James, hij lijkt in principe de man die hij zelf zou willen zijn. Dit verandert al snel wanneer James misbruik begint te maken van hun gelijkenis. Langzamerhand begint hij Simons leven over te nemen. De twee mannen worden elkaars grootste vijanden.

the-double-image-8

Geen vliegende auto’s

Het is doorgaans gewoonte om verhalen over dystopische samenlevingen flink te doorspekken van details over de wereld: hoe werken de vliegende auto’s? Welk totalitair regime heeft de macht? In deze film zie je al vanaf de eerste shots duidelijk dat het hier niet dezelfde maatschappij betreft als degene waar wij in leven. Er wordt echter geen poging gedaan om je te doen geloven dat het verhaal zich in de toekomst afspeelt. Ouderwetse objecten als typemachines en draaischijf-telefoons doen eerder vermoeden dat de film in de jaren 80 is opgenomen. Van de buitenwereld krijg je betrekkelijk weinig te zien, en de manier waarop de gebouwen van binnen zijn gefilmd wekt al gauw een kil en claustrofobisch gevoel op. Deze stilistische keuze lijkt goed te hebben uitgepakt aangezien de nadruk zo volledig op de psychologie van de hoofdpersoon komt te liggen. Het verhaal is immers gebaseerd op de Rusische roman The Double uit 1846 van Fyodor Dostojevski. Ook dit boek gaat over de zoektocht van een individu naar diens ware “ik”.

“Het is alsof ik altijd buiten mezelf sta” roept Simon op een gegeven moment tegen zijn evenbeeld. De film bevat veel van dit soort dialogen vol leuk gevonden beeldspraken. Ondanks de grimmige sfeer hanteert The Double een behoorlijk humoristische toon. Ik ben niet de eerste die de film vergelijkt met Brazil (1985). Niet alleen lijken de sets en een aantal personages uit deze twee producties flink op elkaar, ook de overduidelijke sneer richting bureaucratie is in beide films meer dan evident. Een belangrijk verschil is wel dat Brazil in zijn opzet groots en bombastisch is terwijl The Double veel meer neigt naar een karakterfilm. Elke omgeving oogt klein en onderbelicht en ook de soundtrack is erg minimalistisch. Gedurende de film zorgen wel een hoop mechanische geluiden voor wat ‘muzikale’ begeleiding. In de allereerste scene, wanneer Simon uit de trein stapt, hoor je de oorverdovende herrie van de locomotief. Dit geluid gaat dan weer subtiel over naar de elektronische apparaten wanneer hij het kantoor binnenloopt.

Recensie | The Double

Een heerlijke zwarte komedie

“Een grote nachtmerrie” dat gevoel weet deze film heel mooi te recreëren. The Double is eerder een zwarte komedie dan een klassiek dystopisch verhaal. Afgezien van een aantal voor de hand liggende plotwendingen (niet geheel onlogisch aangezien de oorspronkelijke roman alweer ruim anderhalve eeuw oud is) steekt het verhaal erg slim in elkaar. Dankzij de satirische ondertoon heb je wel meteen door dat het geheel zich niet intelligenter probeert te voor te dan het feitelijk is. Daarnaast kent de film een uitstekende spanningsboog die de aandacht gedurende anderhalf uur stevig weet vast te houden. Ik verwacht geen Oscarnominaties maar wat mij betreft is dit een van de interessantere films van 2014.

★★★★☆

Sandro Algra