Recensie Samurai Jack & Primal | De Meesterlijke actietekenfilms

HBO Max is nu in Nederland, de streamingsdienst die ik vorig jaar vroeg kon uitproberen. Dankzij de inclusie van Cartoon Network en Adult Swim (niet op de Nederlandse HBO Max) series kreeg ik eindelijk de kans om twee shows te kijken die al lang op mijn verlanglijst stonden: Samurai Jack en Primal. Ik dacht eraan om voor beide een aparte recensie te schrijven, maar aangezien ik Primal in zekere zin zie als een natuurlijk verlengstuk van Samurai Jack is het toch het beste om beide shows in één artikel te bespreken. Allebei zijn meesterwerken in westerse animatie, series die grenzen afbreken van wat je in een tekenfilm kunt laten zien. Door middel van voornamelijk actie en weinig tot geen dialoog vertellen de shows minimalistische verhalen. En als liefhebber van volwassene animatie zou ik dus graag willen dat Samurai Jack en Primal meer aandacht zouden krijgen. Lees daarom hier mijn recensie!

---

Lees ook onze recensie van HBO Max

---

Van Dexter naar Jack

Als je geen grote kenner bent van animatieseries zal de naam Genndy Tartakovsky je mogelijk niet zoveel zeggen, gezien hij niet zo’n bekende auteur is als James Cameron of Wes Anderson. Maar er gaat vast wel een belletje rinkelen als ik zeg dat hij de man is achter Dexter’s Laboratory, of dat hij producent was van The Powerpuff Girls en dat hij de regisseur is van de eerste drie Hotel Transylvania films. Sinds de Jaren 90 is hij zeker een van de meest getalenteerde en experimentele artiesten in Amerikaanse animatie. Met name Dexter’s Laboratory was een serie die altijd de verschillende mogelijkheden verkende van een kindertekenfilm die op zaterdagochtend op Cartoon Network kon worden getoond. Elke aflevering kon een verhaal vertellen dan groots aanvoelde, en soms ook totaal andere genres verkende: anime, monsterfilms, high-fantasy, etc. En toch voelde Tartakovsky zich redelijk gelimiteerd door animatieseries met verhaallijnen die meestal niet langer liepen dan 7 minuten. En om die reden bedacht hij Samurai Jack, de serie die door velen als zijn grootste meesterwerk wordt gezien.

Samurai Jack: De tijdreizende zwaardvechter

Titel: Samurai Jack
Ontwikkelaar: Genndy Tartakovsky
Regisseurs: Genndy Tartakovsky, Randy Myers Robert Alvarez, Rob Renzetti, Chris Savino
Scenario: Genndy Tartakovsky, Bryan Andrews, Brian Larsen, Chris Reccardi, Darrick Bachman, Paul Rudish, Charlie Bean, Aaron Springer, Chris Mitchell, Erik Wiese, Mark Andrews, Carey Yost
Cast: Phil LaMarr, Mako, Greg Baldwin, Tara Strong, Grey Griffin, Tom Kenny, John DiMaggio
Genre: Animatie, actie, avontuur, komedie
Afleveringen: 62
Release: 2001 – 2017

Samurai Jack is te zien op de Amerikaanse versie van HBO Max

“Lang geleden, in een ver land, liet ik, Aku, de van gedaante veranderende meester der duisternis, een onuitsprekelijk kwaad los. Maar een dwaze samoerai-krijger met een magisch zwaard stapte naar voren om me te confronteren. Voordat de genadeslag werd toegebracht, scheurde ik een tijdportaal open en wierp hem de toekomst in waar mijn kwaad de wet is. Nu probeert de dwaas terug te keren naar het verleden en de toekomst die Aku is ongedaan te maken.”

In de eerste 4 seizoenen hoor je Aku’s monoloog aan het begin van elke aflevering. Het is ook de enige uitleg die je nodig hebt om een aflevering te kunnen volgen. De opzet is meestal hetzelfde: Jack zwerft rond in de toekomst, op zoek naar een tijdportaal, en confronteert Aku en zijn handlangers.

Waarom heb ik Samurai Jack als kind nooit gevolgd? Misschien komt dit doordat ik rond die tijd al aanzienlijk minder Cartoon Network begon te kijken. Het kwam ook omdat ik de serie moeilijk te plaatsen vond. De simplistische tekenstijl herkende ik als Dexter-achtig, maar de afleveringen volgden niet het typische gag-narratief dat ik van Cartoon Network tekenfilms gewend was. In één aflevering belandt Jack in een gevecht in een nachtclub en hakt de arm van een alien eraf, een scene die rechtstreeks geïnspireerd lijkt op een Kurosawa film. Maar vervolgens schuift Jack aan bij een tafel met pratende honden, en ineens heb je weer het idee dat je een humoristisch tekenfilmpje kijkt. Een week later helpt Jack een vervloekte Viking in Valhalla te komen, in een 100% serieuze aflevering!

Nu ik ouder ben zijn de simpele tekenstijl en de inconsistente toon de dingen die ik nogal het meest aan de serie kan waarderen. Inconsistent is misschien niet het juiste woord. Ik zou eerder zeggen dat Samurai Jack bijna vrij is van limitaties. Het futuristische decor en het episodische format van de seizoenen maakt dit een serie waar elke aflevering vanuit weer een ander genre verteld kan worden. In de aflevering Jack is naked achtervolgt de Samoerai een wit konijn door een ondergrondse stad, wat natuurlijk een parodie is op Alice in Wonderland. Jack and the Spartans is dan weer een hommage aan de Frank Miller comic 300; deze aflevering kwam ook uit jaren voordat de 300 film werd gemaakt. In Jack vs. the Ninja duelleert de samoerai met een zwartgeklede vijand. De omgeving verandert dan in een reeks abstracte zwarte en witte vormen. Dit hele gevecht heeft echt een Duits-Expressionistische stijl.

De enige echte limitatie van de serie is dat het als Cartoon Network tekenfilm geen bloed mocht tonen bij de vechtscenes. Maar ook hier vond Tartakovsky een creatieve oplossing voor. Jacks vijanden zijn of robots, of buitenaardse schepsels met een ander kleur bloed.

Jack is zelf een vrijgevige dappere held. Een vrij simplistisch hoofdpersonage dus, maar hij is nooit saai om naar te kijken. Ik denk dat dit komt omdat zijn persoonlijkheid mooi uitgebalanceerd is met naïviteit en een gevoel voor humor, en dit is voor een groot deel te danken aan het acteerwerk van Phil LaMarr (Marvin uit Pulp Fiction). Als een man uit het verleden is hij een vis uit het water in deze futuristische dystopische wereld. Het ene moment gedraagt hij zich als een stereotiepe serieuze samoerai, maar hij heeft ook twee puppy ogen waarmee hij soms vol bewondering de nieuwe wereld bekijkt.

Het beste personage is toch wel Jacks aardsvijand, de demon Aku (Mako in seizoen 1-4, Greg Baldwin in seizoen 5). Wanneer hij tegen Jack vecht kan hij elke vorm aannemen: een schorpioen, een octopus, een vogel… Hierdoor lijkt het soms alsof de vechtscenes door een kind met ADHD zijn geschreven, en die indruk kreeg ik ook wanneer ik Tartakovsky achter de schermen zag. In plaats van normale scripts te gebruiken plande hij zijn afleveringen met storyboards, die hij met geluidseffecten en al aan zijn animators pitchte. Maar Aku is naast een gewetenloze dictator ook gewoon een mafkees. Hij doet me soms denken aan een meer sarcastische versie van de Geest van Aladdin (1992). Een van zijn beste scenes zit in seizoen 5. Aku is op dit punt zo gefrustreerd met zijn eindeloze oorlog tegen Jack dat hij psychiater sessies met zichzelf begint te voeren, net als een eenzame dictator die de wereld aan zijn voeten heeft maar toch geen geluk kan vinden.

Na seizoen 4 eindigde de show zonder duidelijke resolutie. Aku is nog steeds heerser van de wereld en Jack zwerft nog steeds rond op zoek naar een tijdportaal. Plannen om de serie met een film af te sluiten kwamen nooit van de grond. Maar uiteindelijk kwam in 2017 het langverwachte einde in de vorm van een vijfde seizoen. Bijzonder hieraan is dat het op Adult Swim werd uitgezonden. Hierdoor heeft dit seizoen een veel volwassenere toon. Het is donkerder en gewelddadiger dan de rest van de serie. Jack heeft nu een baard, rijdt op een motorfiets en heeft zijn zwaard ingeruild voor vuurwapens en een futuristisch harnas (ook weer zo Frank Miller). 50 jaar zijn voorbij, maar hij lijkt niet ouder te worden. Hij wordt geplaagd door zelfmoordneigingen, visioenen van zijn verleden en door schuldgevoel na het doden van een menselijke vijand.

Vanaf aflevering 1 van het vijfde seizoen wordt de spanning enorm opgebouwd, en ik was ik helemaal in de ban! Omdat de afleveringen in dit seizoen wel continuïteit hebben is het echt alsof je een film kijkt. Helaas weet de tweede helft van het seizoen deze spanningsboog niet vast te houden. Jack krijgt zijn zwaard en oude kleren weer terug. De donkere volwassene toon valt ineens weg. En de laatste paar afleveringen van de serie voelen aan als een verlengde aflevering uit seizoen 1-4, maar dan met meer clichés uit een generieke Marvel film. En oké, het is bevredigend dat de rivaliteit tussen Jack en Aku eindelijk opgelost word. Het is ook bevredigend om alle personages die Jack in de vorige seizoenen had geholpen terug te zien als bondgenoten. Maar nadat de eerste helft van het seizoen de lat zo hoog wist te leggen is het toch enigszins teleurstellend dat het niet op hetzelfde niveau kon eindigen.

Het is duidelijk dat Tartakovsky na al die jaren een sterk idee had van hoe een meer volwassene versie van Samurai Jack eruit moest zien. Voor kinderen die met de originele 4 seizoenen waren opgegroeid en inmiddels zelf volwassen waren leek dit ook perfect te werken. Ik denk echter niet dat Tartakovsky van te voren wist hoe hij de serie moest beëindigen. Dat is hoe dan ook geen reden om seizoen 5 af te schrijven. Ik ben eigenlijk nog steeds onder de indruk van dat in ieder geval het grootste deel van dat seizoen mijn aandacht zo vasthield. Samurai Jack is een van de beste Cartoon Network tekenfilms, en het laat zien dat animatieseries veel meer kunnen zijn dan enkel gags. De show is gewelddadig, artistiek, grappig en experimenteel. Het is een must watch, niet alleen voor liefhebbers van animatie maar ook van het actiegenre.

★★★★1/2

Primal: De dino en de holbewoner

Titel: Primal
Ontwikkelaar: Genndy Tartakovsky
Regisseurs: Genndy Tartakovsky
Scenario: Genndy Tartakovsky, Darrick Bachman, Bryan Andrews, David Krentz, Don Shank, Nagisa Koyama
Cast: Aaron LaPlante, Laëtitia Eïdo, Tom Kenny, Jon Olson, Amanda Troop
Genre: Animatie, actie, avontuur, horror
Afleveringen: 10 (seizoen 1)
Release: 8 oktober 2019

Primal is te zien op de Amerikaanse versie van HBO Max

Een volwassen tekenfilm met veel bloedvergiet, geen dialoog en artistieke stille momenten gericht op existentieel karakterontwikkeling… dat is wat kijkers nogal het meest aantrok van het laatste seizoen van Samurai Jack. En daarom dacht Tartakovsky: ‘Waarom maak ik dan niet een Adult Swim serie waarin de personages letterlijk niet praten?’.

De afleveringen van Primal hebben niet eens een introductie nodig. Het enige wat je hoeft te weten is dat het een verhaal is over de vriendschap tussen de Neanderthaler Spear en de Tyrannosaurus Fang. In feite is het een buddy roadtrip serie over twee jagers die weinig met elkaar gemeen hebben maar toch aan elkaar verbonden zijn door een gemeenschappelijke trauma.

Ik zei eerder al dat Jack een simplistisch hoofdpersonage is. Nou, Spear zou ik beschrijven als een stereotiepe holbewoner. Hij is een creatieve jager-verzamelaar, maar bovenal een barbaar die het liefst zijn problemen met brute kracht oplost. Fang is een wild dier, met onvoorspelbaar en opportunistisch gedrag. Maar aan haar lichaamstaal valt ook af te lezen dat ze zeer intelligent is en perfect met Spear kan communiceren.

De wereld van Primal is eigenlijk ook een karikatuur van de prehistorie, vergelijkbaar met wat we zien in verhalen als King Kong of Flash Gordon. Uiteraard, wanneer je immers doorhebt dat je een tekenfilm kijkt over de vriendschap tussen een holbewoner en een dinosaurus dan moet je het waarschijnlijk niet beoordelen op realisme. Qua wetenschappelijke accuraatheid zit het ergens tussen Jurassic Park en The Lord of the Rings in. De wereld wordt bewoond door dinosaurussen uit elk tijdperk, mammoets, reuzenspinnen, heksen, apensektes en ja… zelfs zombie dino’s! En bijna elk prehistorisch schepsel is instinctief geprogrammeerd om op onze twee hoofdpersonages te jagen. Het is een brute wereld waar niemand ontsnapt aan de voedselketen.

Primal bestaat echter niet alleen uit non-stop actie. De show weet altijd zeer lange rustmomenten te vinden. Zo begint de eerste aflevering met een scene waarin Spear zeer geconcentreerd aan het vissen is, vlak voordat hij door een reuzenkrokodil wordt aangevallen. Dit soort stille momenten gunnen je de kans om de omgevingsgeluid van de natuur en de prachtige animatie helemaal op te nemen. Elk frame is echt een schilderijtje. Qua regie en camerawerk is Primal ook weer wat simplistischer dan Samurai Jack. Iets waar Tartakovsky deze keer geen gebruik meer van maakt is het spelen met de aspect ratio en gebruikvan van split screens. Hij gaf ook toe dat deze techniek op den duur ook een gimmick begon te worden. Nu iedereen een grote widescreen tv in huis heeft denk ik dat het ook niet meer nodig is om de aspect ratio van het beeld steeds aan te passen om gedeeltes van het beeld uit te kunnen lichten.

Primal is nou echt de serie die elke bloeddorstige kerel met het hart van een klein jongetje zou willen bedenken. Als je van dino’s houdt en af en toe de behoefte hebt om je eigen innerlijke Neanderthaler te omarmen, kijk dan het eerste seizoen van Primal. Het enige kleine kritiekpunt dat ik me kan bedenken is dat het ontwerp van de dinosaurussen nog steeds teveel geïnspireerd lijkt op Jurassic Park, en die film is inmiddels ook al bijna 30 jaar oud. Ik zei eerder al dat realisme niet de nummer 1 prioriteit is van deze show, maar het is wel duidelijk dat de animators een zeker niveau van realisme nastreven in het ontwerp van de schepsels. Paleontologen hebben de laatste jaren veel meer bizarre dieren ontdekt, dus voor een meer fantasierijke show zou het fijn zijn als de animators ook wat inspiratie konden halen uit meer recente vondsten. In de laatste aflevering zagen we in ieder geval al een dinosaurus met veren, dus dat is al een goed teken.

Het voelt een beetje raar om Primal een hogere score te geven dan de klassieker Samurai Jack. Het eerste seizoen is in ieder geval al veelbelovend en eindigt ook met een perfecte cliffhanger. Seizoen 2 zal waarschijnlijk deze zomer verschijnen op Adult Swim. Voor mij zijn Primal en Samurai Jack in ieder geval al een goede reden om dit jaar mijn HBO Max abonnement te verlengen. Amerikaanse 2D animatie is niet dood, je moet gewoon weten waar je dit soort series kunt vinden.

★★★★★

Sandro Algra

VOLG ONS

Wil je de hele week op de hoogte gehouden worden van het laatste nieuws? Houd dan onze pagina in de gaten of volg Entertainmenthoek op Facebook, Instagram, Twitter en Pinterest. Zo blijf je op de hoogte van het laatste nieuws rondom je favoriete films en series.