Recensie | The Monuments Men (Sandro Algra)

Zou jij op het hoogtepunt van de Tweede Wereldoorlog je leven nog riskeren voor een schilderij? Zou je het doen voor een miljoen schilderijen? Ruim vijf miljoen: dat is het aantal kunstwerken waar onze helden het voor deden. The Monuments Men draait om de operatie die was opgezet om belangrijk cultureel erfgoed voor vernietiging te behoeden. De hoofdrol wordt vervuld door niemand minder dan “Mr. Decaffeinato” George Clooney, die de film ook schreef, regisseerde en produceerde (en er zelfs een glimprolletje voor vader Nick Clooney in verwerkte). Je kunt in ieder geval stellen dat George deze onbezongen helden een gezicht heeft gegeven, zijn eigen gezicht weliswaar.

Titel: The Monuments Men
Regie: George Clooney
Scenario: George Clooney, Grant Heslov, Robert M. Edsel, Bret Witter
Cast: George Clooney, Matt Damon, Bill Murray, Cate Blanchett, John Goodman, Jean Dujardin, Bill Murray, John Goodman
Genre: Actie, Drama, Historisch
Speelduur: 119 minuten
Release: vanaf 13 februari 2014 in de bioscoop

Waarvoor deden ze het nou?

Waarom hechten we zoveel waarde aan kunst? Dat is een lastige vraag om te beantwoorden. Mensenlevens zijn immers uniek; een Van Gogh kun je voor een paar tientjes in Hong Kong na laten schilderen. Toch schrik ik niet langer van berichten als ‘moslimrebellen doden tientallen onschuldige burgers in een derdewereldland’. Mijn eerste gedachte is meestal ‘heel naar, maar dit gebeurt wel elke dag’. Maar als diezelfde rebellen eeuwenoude ‘heidense’ monumenten verwoesten krijg ik toch een brok in mijn keel. De schade die een groepje extremisten of kunstrovers kan aanrichten is echter kinderspel vergeleken met wat de Nazi’s voor ogen hadden. Als het aan hen lag was namelijk de halve Europese geschiedenis gewist.

Een tweede Holocaust?

Het einde van Wereld Oorlog II is in zicht, de geallieerden rukken op richting de bezette Europese steden. De Amerikaanse president Roosevelt is optimistisch over een overwinning, maar George Clooney (dat wil zeggen, George Clooney als Lt. Frank Stokes) heeft een grotere zorg. Hij informeert de president over de grote kunstroof die de Nazi’s op het Europese vasteland bezig zijn uit te voeren. Miljoenen meesterwerken zijn uit hun land van herkomst weggehaald, allemaal om een selectie tentoon te stellen in de droomgalerij van de kieskeurige kunstliefhebber Adolf Hitler. De führer (zelf een mislukte kunststudent) gaf ook het bevel voor een grootschalige kunst-holocaust: “mocht het Derde Rijk vallen dan verdwijnt de hele collectie in de open haard!”. Dat zou een ware ramp zijn voor de westerse beschaving: je kunt bevolkingsgroepen uitroeien, maar als je hun prestaties afneemt is het alsof ze nooit hebben bestaan (aldus Clooney).

Monuments Men ASSEMBLE!

Clooney wil dolgraag de bevrijder van de Europese cultuur worden. Hij heeft daar wel een team voor nodig. Aangezien elke jonge man onmisbaar is aan het front wordt er een ensemble cast van Hollywood acteurs… ehm… militaire veteranen samengesteld. Het plan om dit handjevol oudgedienden naar niemandsland te sturen op zoek naar een Nazischat klinkt als waanzin, maar elk van hen is een gedecoreerde officier en kenner van Europese kunst. Hun vakkennis maakt hen tot de ideale padvinders voor deze speurtocht.

Lt. James Granger (Matt Damon) wordt naar Parijs gestuurd om het vertrouwen te winnen van museumcurator Claire Simone (Cate Blanchett, met een geforceerd Frans accent). Zij voorziet hem van uiterst nuttige informatie die hij weer doorspeelt aan zijn collega’s. In patrouilles van twee, reizen deze vervolgens heel Europa af. Op een gegeven moment volg je wel vijf verschillende verhalen tegelijkertijd. Als je een cast hebt met grote namen als Bill Murray, John Goodman en Jean Dujardin is het ook vanzelfsprekend dat hun personages allemaal voldoende karakterontwikkeling wordt gegund. Het gevolg hiervan is dat het verhaal zich uiterst traag ontvouwt. Halverwege heb je nog steeds het gevoel dat de film amper is begonnen.

Ik ben het liedje nu alweer vergeten

Wie de voorgeschiedenis een beetje kent weet dat de ‘Monuments Men’ in het echt met zo’n 400 man waren, inclusief burgers. Deze film is echter geen directe verfilming van het ware verhaal; het is een hommage aan WOII films, zoals ze die in de jaren ’60 zo mooi maakten. Klassiekers als The Guns of Navarone en The Dirty Dozen waren kluchtige oorlogsfilms die de geschiedenis met een korreltje zout namen. Alle kenmerken uit deze films zijn zichtbaar in The Monuments Men. De soundtrack bevat zelfs een vrolijke mars die je weken later nog door zou moeten fluiten (althans, als dit deuntje daar aanstekelijk genoeg voor was).

De film heeft de stijl en het gevoel van een klassieke oorlogsfilm goed te pakken. Wat vooral ontbreekt, is spanning: de gebeurtenissen zijn gewoon niet spectaculair genoeg om een epische bioscoopervaring neer te zetten. Aangezien het verhaal toch al enorm is geromantiseerd hadden ze er ook best wat meer actie in kunnen verwerken: ‘Wanneer blazen ze nou een brug op? Wordt er nog een spion ontmaskerd?’ Het grappige hieraan is dat ik dergelijke oeroude trucs om het verhaal een beetje op te leuken vroeger overbodig vond. Als een film echter saai dreigt te worden is een ouderwetse achtervolging toch wel welkom.

Te weinig van het goede

The Monuments Men is een opgewekte oorlogsfilm met leuke ideeën, maar vaak net niet leuk genoeg. De film mist gewoon een aantal ingrediënten die de klassiekers van weleer (waardoor de makers zich overduidelijk hebben laten inspireren) juist zo vermakelijk maakten. Wel erg interessant is de geschiedenis achter de werken zelf die hier en daar ter sprake komt: ik was bijvoorbeeld niet bekend met de verhalen achter de roof van wereldberoemde werken als de ‘Brugse Madonna’ van Michelangelo of ‘Het Lam Gods’ van de gebroeders Van Eyck. Als het niet aan het intrigerende onderwerp had gelegen zou ik geen reden kunnen bedenken om The Monuments Men te zien. Of je moet geen genoeg kunnen krijgen van George Clooney.

★★★☆☆

Sandro Algra