Recensie | They Shall Not Grow Old DVD (Sandro Algra)

Sinds Peter Jackson de sprong maakte van van cult horror filmmaker tot Oscarwinnende blockbuster regisseur is het lastig om zijn naam met iets anders te associëren dan The Lord of the Rings (2001 – 2003). Zijn volgende trilogie, The Hobbit (2012 – 2014), verdeelde nogal wat kijkers. Ik denk dat de meeste van zijn fans hoe dan ook van mening waren dat het tijd werd om afstand te doen van grote franchises. De documentaire Theys Shall Not Grow Old ziet hij als zijn meest persoonlijke film tot op heden. Als kleinzoon van een veteraan heeft Jackson altijd een fascinatie gehad met de Eerste Wereldoorlog; hij speelde op jonge leeftijd al veldslagen na. Een documentairefilm was precies de juiste smoes die hij nodig had om zijn verzameling WOI artefacten van zolder te halen. Als je ziet hoe nauwkeurig de archiefbeelden in deze film zijn gerestaureerd herken je toch dezelfde hand van de man die de epische veldslagen van Tolkien tot leven wist te brengen. Lees hier de They Shall Not Grow Old recensie door Sandro Algra.

Titel: They Shall Not Grow Old
Regisseur: Peter Jackson
Genre: Documentaire, Geschiedenis, Oorlog
Speelduur: 95 min

Medium: | | | | DVD | 1 disc | Taal: Engels | Ondertiteling: Engels, Frans, Nederlands | Beeldformaat: 1.85:1 | Audio: 5.1 DTS-HD Master Audio | DVD-release: 11 september 2019

INHOUD

1. Hoofdfilm: They Shall Not Grow Old
2. The Making of They Shall Not Grow Old

Deze uitgave is beschikbaar gesteld door Warner Bros Home Entertainment

They Shall Not Grow Old recensie

Het is 1914, en in heel Engeland heerst euforie rond het nieuws dat het Verenigd Koninkrijk Duitsland de oorlog heeft verklaard. Wat is de aanleiding van het conflict? De moord op de troonprins van Hongarije. Hoe weinig dit nieuws jou als Engelse tienerjongen ook zou kunnen schelen, dit is de perfecte kans om jouw vaderland te dienen! ‘Niet oud genoeg om je bij het leger aan te melden? Geen probleem!’ roept de man achter de balie ‘Ga naar buiten, vier een verjaardag en kom weer terug’. Heel Europa maakte zich klaar voor de Grote oorlog, een oorlog zoals de wereld die nog nooit had gezien. Dat het conflict vier jaar zou duren, en een complete generatie de dood in zou jagen, kon geen van deze jongemannen voorzien.

Wanneer het Britse leger richting België vertrekt moet je toch denken aan een groepje boy scouts dat in het buitenland gaat kamperen. De jongens leren hoe ze hun knopen schoonmaken met een tandenborstel, ze eten elke dag stoofpot uit hetzelfde tinnen bekertje en drinken water uit een petroleum jerry can. In de loopgraven is er ook geen privacy als je moet poepen. De WC is enkel een houten lat boven een kuil, waar vijf mannen tegelijk op zitten (als kijker kun je de stank bijna ruiken!). Maar eenmaal als de eerste schoten worden gelost barst de hel los. De mannen maken kennis met oorverdovende granaatvuur, machinegeweren en gasaanvallen. De realiteit blijkt een wereld van verschil met het romantische idee dat het een schone en heroïsche strijd zou worden.

Kleur en geluid

Bijna net zo intrigerend als het verhaal dat deze film vertelt is de techniek die is toegepast om de archiefbeelden nieuw leven in te blazen. Peter Jackson had ruim 100 uur aan beeldmateriaal van de Imperial War Museum om mee te werken. Je zou echter denken dat de meerderheid van deze fragmenten onbruikbaar is: de details zijn vergaan en de frames zijn zwaar bekrast. Wanneer je de soldaten in versneld tempo ziet marcheren kan het zijn dat je er eerder personages van een Charlie Chaplin film in ziet, in plaats van jouw voorouders die in een van de grootste oorlogen uit de geschiedenis hebben gevochten. Hoe kun je deze beelden dan monteren tot een spannende film? Of belangrijker nog: hoe haal je de oorlog naar het heden, zodat wij het kunnen bekijken vanuit de ogen van de soldaten zelf?

Een poging om de beelden in kleur te restaureren werd eerder al gedaan in de documentairereeks World War I in Colour (2003). Jackson gaat echter een paar stappen verder dan enkel de filmbeelden digitaal inkleuren. Het beeld is volledig opgeschoond, en zelfs de framerate (beelden per seconden) is aangepast om de figuren op een meer natuurlijke manier te laten bewegen. Het inkleuren van zwart-wit beelden is onder filmpuristen vaak taboe. Als je een portretfoto van de vroege 20^ste eeuw zonder referentiemateriaal inkleurt kun je slechts een inschatting maken van welke kleuren het zou moeten hebben gehad; probeer dan maar eens een volledige veldslag te restaureren! Maar gelukkig is Peter Jackson zelf een purist. Dus om de kleuren zo authentiek mogelijk te recreëren kreeg zijn team beschikking tot materiaal uit de oorlog, zoals uniforms en geweren. Het blijft echter niet alleen bij de beelden. Geheel nieuwe geluidseffecten zijn toegevoegd, zodat je ook de granaatvuur en stappen van laarzen in de modder kunt horen. En dankzij de stemacteurs en liplezers hebben de soldaten in de loopgraven zelfs een stem gekregen, voor degene die zich altijd al heeft afgevraagd waar de jongens in die beelden over staan te kletsen.

In een gemiddelde History Channel documentaire zou je de voice-over horen van de filmmaker, of van een beroemde historicus. Deze film gebruikt in tegendeel exclusief interview snippets van veteranen die hun herinneringen delen. Het is bijzonder om het verhaal direct van hen te horen, in plaats van dat je alles meekrijgt door de extra filter van een historicus of verhalenverteller. Sommige anekdotes zijn zo specifiek dat je zou zweren dat je daadwerkelijk de nabeschouwing hoort van de soldaten die je in beeld ziet. De veldslagen die zich afspelen worden in detail beschreven, en soms hoor je meer dan één soldaat over precies dezelfde gebeurtenissen praten.

De veldslagen zijn de gedeeltes waarin Peter Jackson pas echt creatief te werk moest gaan. De meeste cameramannen durfden uiteraard niet achter de soldaten aan te rennen, wanneer ze niemandsland bestormden onder granaatvuur. De gevechten worden daarom grotendeels uitgebeeld in de vorm van propaganda illustraties en foto’s. Je zou kunnen zeggen dat dit het meest manipulatieve gedeelte van de film is, aangezien je als kijker gestuurd wordt om te geloven dat je daadwerkelijk een patrouille volgt van soldaten in de laatste minuten van hun leven: het ene moment wachten ze in de loopgraven op bevel van hun commandant, en het andere moment zie je zeer bloedige foto’s van lijken tussen het prikkeldraad. Het was echter wel noodzakelijk om de actie van de oorlog op een bepaalde manier uit te beelden. Een reconstructie maken van een aanval via archiefmateriaal is uiteindelijk toch beter dan als Jackson ervoor had gekozen om de gebeurtenissen met acteurs na te spelen. Hij heeft er ook goed aan gedaan om de propagandatekeningen te vermijden waarin de Duitsers als laffe moordmachines worden afgebeeld, want dat had pas echt voor een vertekend beeld gezorgd.

Een niet-geschiedkundige geschiedenisfilm

The Making of They shall not Grow Old is de enige extra op de DVD. Peter Jackson geeft hierin een uitgebreide samenvatting van hoe de film tot stand is gekomen. Het is een leuke feature, maar niet onmisbaar. Op Youtube zijn al korte reportages te vinden waarin je in minder tijd ziet hoe de filmmakers te werk zijn gegaan. Deze DVD uitgave is hierdoor een beetje mager, maar je krijgt via The Making of desondanks wel een aantal leuke feitjes te horen.

De documentaire They Shall Not Grow Old is in de woorden van Jackson een geschiedkundige film, zonder een geschiedkundige invalshoek. Verwacht dus niet dat je na de film de Eerste Wereldoorlog in zijn geheel zult begrijpen. De focus ligt geheel op de ervaringen van de Britse infanterie, met als gevolg dat de film uiteindelijk maar een klein kijkje in het conflict biedt. We zien niks van de Britse luchtmacht of marine, waarvan Jackson ook beelden ter beschikking had. Er is eigenlijk genoeg materiaal om een tiendelige Netflix serie te maken, in de stijl van The Vietnam War (2017).

Je zou bijna geloven dat het team achter de film magie heeft gebruikt om de archiefbeelden op te poetsen. De beelden hebben bijna de kwaliteit van opnames die in het heden zijn gemaakt. Het is een mooie herinnering aan het feit dat deze oorlog nog niet eens zo lang geleden plaatsvond. Tien jaar geleden waren er zelfs nog levende veteranen! De Eerste Wereldoorlog was een van de meest tragische en zinloze conflicten uit de moderne geschiedenis. De soldaten zelf hadden geen eens een idee waar ze voor vochten. Het is jammer dat dit onderwerp qua aandacht vaak wordt overschaduwd door de Tweede Wereldoorlog. Daarom hebben we meer films nodig als They Shall not Grow Old. Als er één Peter Jackson film is waar ik graag een extended edition van wil zien dan is het deze wel.

★★★★☆

Sandro Algra