Recensie Tokyo Godfathers | Een agnostische kerstfilm?

De feestdagen zijn begonnen, en dit is het tijdperk wanneer men vraagt: “Kun je mij nog een leuke kerstfilm aanraden?”. Voor iemand zonder Christelijk achtergrond en zonder de kerstfilm traditie vind ik die vraag moeilijk te beantwoorden. Zelf kijk ik niet zo snel de gemiddelde kerst romcom. Home Alone hebben we allemaal al 20 keer gezien. En natuurlijk kan ik je alternatieve kersfilms aanraden zoals Die Hard of Batman Returns, maar dat zijn inmiddels voorspelbare keuzes. Om toch de kerstfilm traditie van onze voormalige schrijver Immy Verdonschot levend te houden wil ik het in deze recensie hebben over Tokyo Godfathers, de meesterlijke anime film over drie schooiers die een verlaten baby adopteren. Nu we tijdens deze donkere winteravonden niet naar de bioscoop mogen zal ik je vertellen waarom Tokyo Godfathers de kerstfilm is die je zou moeten zien op Netflix.

Titel: Tokyo Godfathers
Regisseur: Satoshi Kon
Cast: Toru Emori, Yoshiaki Umegaki, Aya Okamoto
Scenario:  Keiko Nobumoto, Satoshi Kon
Genre: Animatie
Releasedatum: 2003

Tokyo Godfathers is te zien op Netflix

Recensie Tokyo Godfathers

Wacht, Satoshi Kon? De naam van deze regisseur associeer je niet zo snel met hartverwarmende kerstfilms. Met Perfect Blue (1997) maakte hij een bloedige Hitchcock-achtige thriller, en met Paprika (2006) maakte hij in principe Inception (2010), maar dan vier jaar eerder. Helaas is deze man, een van de meest unieke artiesten uit Japan, in 2010 op de zeer jonge leeftijd van 46 jaar overleden. Het handjevol films die hij heeft nagelaten zijn echter wel allemaal pareltjes die je minstens één keer moet hebben gezien. Wat ik vooral wilde weten is hoe Tokyo Godfathers, een film zonder moordmysterie, zonder sci-fi elementen en in zekere zin ook zonder fantasie elementen, zich ten opzichten van de andere Kon films zou verhouden.

De onwaarschijnlijke wijzen uit het oosten

Een middeljarige alcoholist (Gin), een transgendervrouw (Hana) en een weggelopen tiener (Miyuki) vinden op kerstavond een huilend pasgeboren meisje tussen het vuilnis. ‘Welke ouders dumpen een onschuldig kind nou bij het afval?’. Voor Hana is dit kind echter een cadeau, een cadeau dat God de familie heeft geschonken op Kerstavond. Het nieuwe lid van de familie noemt ze daarom Kiyoko, wat “Rein kind” betekend. De relatie tussen de drie daklozen heeft alle kenmerken van een disfunctioneel gezin. Ze maken non-stop fysiek en verbaal ruzie, maar zelfs in de moeilijkste tijden weten ze dat ze op elkaar kunnen rekenen. Voor een baby zorgen is hoe dan ook geen optie. Maar wat moeten ze doen: het kind naar een weeshuis brengen? ‘Misschien is dit wel een teken van de hemel, dat wij op zoek moeten gaan naar haar ware ouders.’ denkt Hana.

‘Kun je dit een alternatieve kerstfilm noemen?’ zul je misschien denken. ‘Dit verhaal toont nu al hele sterke paralellen met baby Jezus en de drie wijzen uit het oosten. Subtiel kun je het bepaald niet noemen.’. Ja, dat is inderdaad zo. Maar in tegenstelling tot de meeste kerstfilms uit Hollywood voel je hier nooit dat religieuze boodschappen of commerciële propaganda door je strot worden geramd. Hoeveel kerstfilms heb je wel niet gezien met de oppervlakkige boodschap ‘Kerstmis draait om familie, niet om cadeaus’, terwijl diezelfde films barsten van de kerstverlichting en product placement? De typische kerstsymboliek is in deze film bijna geheel afwezig. We zien dit enkel in de openingsscene, waar een mis voor daklozen wordt opgevoerd in de kerk. Zelfs deze scene heeft echter een satirische toon. Terwijl de priester zijn preek vol vuur opvoert is het duidelijk dat de meeste bezoekers zich doodvervelen en enkel gekomen zijn voor de gratis maaltijd aan het einde van de mis.

Ik zei eerder al dat deze film geen fantasie elementen bevat, maar dat hangt puur af van hoe je de gebeurtenissen interpreteert. De rode draad van het plot is namelijk: ‘toeval’. Uit pure toeval vindt het trio een baby tussen het vuilnis, wat hen op een pad leidt waar de ene na de andere toevalligheid (of wonder) optreedt. In een periode van een paar avonden vinden de meest onwaarschijnlijke ontmoetingen plaats in de gigantische stad Tokyo. En wanneer één personage bijna verongelukt, wordt die nipt gered door een goed getimede windvlaag. Dit fenomeen zou een Christen interpreteren als een interventie van God, terwijl iemand uit Japan het zou beschrijven als een “Kamikaze”. Meestal doen filmfans dit soort toevallen af als zwaktes in het script, oftewel: Deus X Machinas. We kijken niet graag films waar conflicten vanzelf worden opgelost. Maar bij deze film zie ik dat niet als een probleem, aangezien de hele film heel slim is geconstrueerd rondom het motief van kerstwonderen.

Hoe elk karakter reageert op deze wonderen, of schijn wonderen, zegt ook meteen wat over zijn persoonlijkheid. Wanneer Gin zwaargewond in een steeg ligt krijgt hij letterlijk een visioen van een engel, die haar hulp aanbiedt (hoewel dit in werkelijkheid een drag queen in een engel kostuum blijkt te zijn). Als een door en door pragmaticus wijst hij de magie van de engel af in ruil voor een ambulance. Miyuki kijkt neer op haar passieve moeder, die tijdens moeilijke tijden toevlucht zocht in haar geloof. En hoewel Hana met afstand de meest gelovige is van het trio wordt het nooit duidelijk gemaakt tot welk geloof zij behoort. We zien haar bidden in een Katholieke kerk, op een Boeddhistische begraafplaats en bij een Shintoschrijn. Japan is een land waar slechts 1% van de bevolking Christelijk is, en een groot deel van het land zou vanuit een westers perspectief beschreven kunnen worden als agnost. Religieuze rituelen worden door mensen vaak ook meer uitgevoerd uit culturele traditie, en niet zozeer uit geloofsovertuiging.

Een realistische komedie

Als je aan anime denkt heeft een Satoshi Kon film altijd een van de meest herkenbare visuele stijlen. Dit komt deels omdat hij opgroeide met veel Shōjo manga (manga voor jonge vrouwen). Het is daarom ook geen verrassing dat zijn hoofdpersonages heel vaak vrouwen zijn. Daar bovenop ogen zijn personages veel realistischer dan we van anime gewend zijn. De gezichten zijn zeer gedetailleerd, en de lichaamsbewegingen zijn erg vloeiend. Aan het begin van Tokyo Godfathers vroeg ik me ook regelmatig af of er geen gebruik werd gemaakt van rotoscoop, een animatie techniek waarbij frames worden overgetrokken van live action beelden voor een natuurlijk effect. Het komt in ieder geval wel in de buurt van dat niveau van realisme, maar gaandeweg zie je ook dat de personages zelf met deze realistische stijl beginnen te breken. Naarmate ze opgefokt raken worden hun gezichtsuitdrukkingen veel cartoonlijker, en dat is waarschijnlijk een van de redenen dat deze film veel luchtiger overkomt dan andere Kon films.

In een van de grappigste scenes uit de film wordt Gin genadeloos in elkaar geslagen door een groep jongeren die ’s avonds voor de lol op daklozen jacht gaan. Wat ik net zeg klinkt heel bizar. Daklozen die mishandeld worden is in Japan, en vele andere landen, een tragische realiteit. In elke andere film was dit een hele nare scene geweest. Maar wat de humor zo briljant maakt is dat deze hele scene wordt uitgebeeld als een arcade vechtspel. Als je goed oplet zie je telkens wanneer Gin een klap krijgt dat er licht uit zijn levensmeter op de achtergrond verdwijnt. En dit is zo subtiel in beeld gebracht dat ik het de eerste keer niet eens zag. Je hebt echt een goede regisseur nodig om een film met zo’n zwaar onderwerp in zo’n hoopvolle komedie te veranderen.

Mijn favoriete Satoshi Kon film

Is het nou een film over spiritualiteit en kerstwonderen, of gewoon een slim geschreven verhaal over toeval? Bij Tokyo Gofathers kan iedereen haast een persoonlijke boodschap uit de film halen. En voor een kerstfilm waar het familie onderwerp zo centraal staat vond ik de boodschap ook bijzonder progressief. Iedereen kan namelijk je familie zijn, of het nou gaat over je biologische ouders of de collega’s uit de gay bar waar je jaren hebt gewerkt.

Hoewel dit op het eerste gezicht een van de minder fantasierijke Satoshi Kon films lijkt weet de film dat helemaal te compenseren met veel humor, sterke personages en toch een subtiele dosis surrealisme. In de climax krijg je zelfs een hele spannende autoachtervolging. Daarom kom ik tot de conclusie dat dit vanaf nu mijn favoriete Satoshi Kon film is. Dus voortaan als iemand mij vraagt om een kerstfilm aan te raden hoef ik niet meer Batman Returns te zeggen, ik zeg Tokyo Godfathers.

★★★★1/2

Sandro Algra

Tokyo Godfathers is te zien op Netflix

VOLG ONS

Wil je de hele week op de hoogte gehouden worden van het laatste nieuws? Houd dan onze pagina in de gaten of volg Entertainmenthoek op Facebook, Instagram, Twitter en Pinterest. Zo blijf je op de hoogte van het laatste nieuws rondom je favoriete films en series.