Weet je nog toen we Goofy als een nicotineverslaafde zagen in No Smoking (1951) of Donald Duck als Nazi in Der Fuehrer’s Face (1943)? In het gouden tijdperk van animatie (jaren 20 – jaren 60) produceerden Amerikaanse studio’s tekenfilms voor alle leeftijden. Met name The Looney Tunes van Warner Bros. bleken populair onder een ouder publiek vanwege hun verfijnde humor. Het televisietijdperk beëindigde de productie van klassieke theatrale shorts, en op tv was animatie nooit van dezelfde kwaliteit. Enkele familie georiënteerde series als The Flintstones (1960-66) hadden succes op primetime. Tv-zenders vonden het echter toch rendabeler om tekenfilms in te plannen op tijdstippen waarop vooral kinderen keken. Dit format kennen we tegenwoordig als de ‘Saturday-morning cartoon’. Shows als The Simpsons (1989- ) en South Park (1997- ) wisten nieuw leven te blazen in volwassene animatie. In het digitale tijdperk is de productie en verspreiding van experimentele animatie alleen maar makkelijker geworden. Series als The Cyanide & Happiness Show (2014- ) kunnen nu met gemak de censuur van tv-zenders omzeilen. Heeft volwassene animatie hiermee weer een nieuwe bloeitijd bereikt? Op tv en het internet misschien wel, maar gek genoeg zijn het nu de theatrale films die een inhaalslag moeten maken. Hierbij nog eens vijf volwassene animatiefilms. Lees ook deel 1 en deel 2 van de lijst.
10 When the Wind Blows (1986)
Kan een burger zich voorbereiden op een nucleaire aanval? Zal de regering je daadwerkelijk komen helpen, of zijn de beloftes slechts bedoeld om paniek te voorkomen? In When the Wind Blows zien we de nasleep van een bombardement op Engeland vanuit het perspectief van een bejaard stel op het platteland. Of er überhaupt nog een menselijke beschaving is weten we als kijker niet, maar in al hun optimisme blijft het echtpaar geloven dat iemand hen zal komen redden. De film speelt zich grotendeels af in één huis. Daarbij combineert men handgetekende animatie met stop-motion geanimeerde objecten en een live-action set als huis. Raymond Briggs bedacht de originele comic als een satire op pamfletten die de Britse regering uitdeelde over maatregelen tegen nucleaire dreigementen. De soundtrack bevat ook veel nummers met een anti-nucleair thema. We horen grote artiesten als David Bowie, Roger Waters en Genesis.
9 Pink Floyd The Wall (1982)
Een rockster verliest zijn verstand naarmate een reeks trauma’s uit zijn leven weer naar boven komen. Hij besluit zich volledig van de buitenwereld af te sluiten met een denkbeeldige muur. Hoewel Pink Floyd The Wall voor het grootste deel een live-action film is zijn het toch de psychedelische animaties die veel mensen het meest bijblijven. Als je iemand vraagt wat hij zich van de film kan herinneren zul je wellicht antwoorden horen als: schoolkinderen in een vleesmolen, de twee copulerende bloemen en natuurlijk de marcherende fascistische hamers. Deze sequenties werden geanimeerd door politieke cartoonist Gerald Scarfe, die ook een deel van de sets ontwierp. Scarfe’s werk vormt een collage aan griezelige beelden die een perfecte begeleiding vormen voor de iconische soundtrack van de film.
8 Batman: Mask of the Phantasm (1993)
Batman is op het spoor van een nieuwe gemaskerde boef in Gotham City: The Phantasm. Maar dit is niet zomaar een boef, het zou wel eens om een oude vriend of vijand kunnen gaan: iemand die de diepste geheimen van Bruce Wayne kent.
De aankomende film Batman: The Killing Joke zal R-Rated zijn. Als je alle Batman animatiefilms wilt kijken kun je het best beginnen bij Mask of the Phantasm. Het was de eerste bioscoopfilm in de continuïteit van de Emmy award winnende tv-show Batman: the animated series. In tegenstelling tot eerdere superhelden tekenfilms stond deze serie bekend om zijn complexe verhaallijnen, hogere dosis geweld en een film-noire achtige sfeer. Ondanks lovende kritiek was de film geen financieel succes. Wel heeft het een cultstatus bereikt, tegenwoordig beweren steeds meer comic fans dat dit de beste weergave van Batman op film is. Het kwam uit amper anderhalf jaar voor de live-action Batman Forever (1995). Dit was een tijd waarin de tekenfilmversie van het verhaal volwassener was dan de ‘echte’ film.
De tegenvallende opbrengsten zijn misschien te wijten aan de zwakke promotiecampagnes voor de film. Maar zeg eens eerlijk: verwacht jij niet Batmans meest epische avontuur te zien na dit intro?
7 South Park: Bigger Longer & Uncut (1999)
Ik zal toegeven: ik was 9 toen ik deze film in de bioscoop zag, en vervolgens zong ik het lied ‘Uncle Fucker’ op het schoolplein. Net als de kinderen in de film had ik geen idee van wat Chef bedoelde met “Find the clitoris”, voor dergelijke grappen moet je toch wat ouder zijn. South Park: Bigger Longer & Uncut is de humor van de tv-serie op zijn scherpst. De filmstudio bleef aandringen om er een PG-13 film van te maken. Bedenkers Matt Stone en Trey Parker vochten echter om hun R-Rating te houden. Volgens de MPAA was de films zelfs een NC-17 (tegenwoordig de hoogste rating) waard, de film moest zes keer beoordeeld worden voordat het zijn gewenste rating kreeg. Veel te laat kwam de MPAA erachter dat in de titel eigenlijk een penis-woordgrap verstopt zit. Het laatste wat je bij een South Park-film zou willen toepassen is censuur.
6 Persepolis (2007)
De Iraanse cartoonist Marjane Satrapi vertelt haar levensverhaal: hoe het is om op te groeien tijdens de Iraanse Revolutie en je familie achter te laten voor een leven in Europa? De film blijft trouw aan de originele graphic novel door de zwart-wit opmaak aan te houden. Deze stijl is alles behalve een belemmering, dit is juist wat de film visueel zo uniek maakt. De personages zijn zo kleurvol dat je ook snel vergeet dat je een zwart-wit film aan het kijken bent. Voor wie de Iraniërs ziet als een achterlijk volk dat niet het principe van vrijheid en democratie kent is deze film een eyeopener. Ook zij willen feest vieren, Bruce Lee films kijken en naar heavy metal muziek luisteren.
Bonus: Do the Evolution (1998)
De kwade geschiedenis van de mensheid… samengevat in Pearl Jams videoclip Do the Evolution. De clip is geanimeerd door hetzelfde team achter Batman: The Animated Series.
Bonus: Chicken Little (1943)
Zelfs Disney waagde zich in de jaren 40 aan oorlogspropaganda. Als je Chicken Little hebt gezien zul je voortaan uitkijken met welke Disneyfilms jij je kinderen voorschotelt.
Al benieuwd naar welke films aan de top van deze lijst staan? Lees daarvoor het vierde deel. Wist je dat animatie zich uitstekend leent voor oorlogsfilms?