Blog | Akira 2019 – Cyberpunk in hedendaags Hollywood | Deel 1 (Sandro Algra)

Het jaar 2019 is begonnen. Dit is het jaar waarin Katsuhiro Otomo’s meesterwerk Akira zich afspeelt. Ter ere van zijn 30ste jubileum werd de animatiefilm vorig jaar nogmaals op het witte doek vertoond. Ook al had ik de film al verschillende keren eerder gezien, ik kon de verleiding niet weerstaan om deze ook eindelijk op een groot scherm te bekijken. Het was ook een mooie gelegenheid om twee collega’s uit te nodigen voor een eerste kennismaking met de klassieker. ‘WAT! Wie kent Akira nou niet?’; de film is weliswaar een mijlpaal binnen het animatiefilmgenre, maar toch spreek ik regelmatig leeftijdsgenoten en filmliefhebbers die hier nooit eerder van hebben gehoord. Het voelt niet langer als het cultuurfenomeen dat het in de jaren 90 was.

Akira 2019 – Cyberpunk in hedendaags Hollywood | Deel 1 | Thumbnail

Lees ook het tweede deel van deze blog


 Let op: de blog bevat kleine spoilers!


Vooruit dan maar, een mini-recensie!

Neo-Tokio: de Japanse hoofdstad die gebouwd is op de ruïnes van de oude stad, nadat die 30 jaar eerder verwoest werd tijdens een nucleaire oorlog. Letterlijk en figuurlijk zijn de littekens van de ramp nog zichtbaar. De overheid is besmet met een ongeneeslijke vorm van corruptie. De politie heeft zijn handen al vol aan het neerslaan van anti-regeringsprotesten, waardoor ze straatcriminaliteit amper in de hand hebben. Om die reden is de metropool een broedplaats voor motorbendes, zoals de tienerbende die onder leiding staat van Kaneda.

Anders dan zijn beste vriend Kaneda is Tetsuo beslist geen alfamannetje. Wanneer hij verwikkeld raakt in een geheim project van het leger ontwaken in hem telekinetische krachten die van de jongen een massavernietigingswapen maken. Tetsuo gaat op zoek naar Akira, de mysterieuze entiteit die wat te maken zou hebben gehad met de vernietiging van Tokio. Gaandeweg verandert Tetsuo in een nihilistische moordenaar die wraak neemt op iedereen die hem in het verleden heeft gekleineerd. Kaneda, die vriendschap en loyaliteit boven alles plaatst, is diep gekwetst door het verraad van zijn jeugdvriend. Hij neemt de verantwoordelijkheid op zich om met Tetsuo af te rekenen.

Akira 2019 – Cyberpunk in hedendaags Hollywood | Deel 1 | 2

Ook al kende ik het verhaal al goed, het viel mij bij deze laatste vertoning op dat het plot soms nogal moeilijk te volgen is (vooral voor mijn twee collega’s). Er gebeurt ontzettend veel in de film: de vernietiging van gebouwen, staatsgrepen en zelfs iets wat zou wijzen op de geboorte van een compleet nieuw universum. De film duurt iets meer dan twee uur. De manga van Katsuhiro Otomo vertelt hetzelfde verhaal in ruim 2000 pagina’s, en het was nog niet eens af toen de film in première ging. Het plot voelt daardoor soms rommelig en incompleet (wat het in feite is). Toch ben je geen enkel moment verveeld. De baanbrekende animatie en epische schaal van het verhaal maken de zit al meer dan de moeite waard.

Wat de film pas echt overeind houdt zijn de personages Kaneda en Tetsuo. Terwijl de manga nooit vastzit aan één protagonist nam Otomo bij het regisseren van de film de briljante keuze om de focus op Kaneda te plaatsen. Van alle hoofdpersonages is hij degene die nogal het minst verandert, hij blijft altijd de naïeve jongeman die dankzij zijn malle fratsen en een flinke dosis pech in het midden van het conflict terecht komt. ‘Niet meer dan een komische noot…’ zou je denken. In tegendeel maakt zijn optimisme en gedrevenheid van hem het meest volmaakte personage. Zijn aanwezigheid is vitaal om het chaotische en bij vlagen sombere verhaal bij elkaar te houden. Gedurende Tetsuo’s tragische transformatie van nietige straatjongen tot superslechterik dient Kaneda als zijn tegenpool, maar ook als een grote broer.

Akira 2019 – Cyberpunk in hedendaags Hollywood | Deel 1 | 3

Ondanks de minpunten die ik eerder noemde is Akira een film die met elke kijkbeurt beter wordt. Als ik Katsuhiro Otomo’s bekendste werk puur als verfilming van de manga zou beoordelen zou ik het drie sterren geven: ergens schiet dit medium toch tekort. Voor het complete verhaal kun je echter altijd nog de manga zelf lezen. Als spannende sci-fi actiethriller verdient de film een bijna perfecte score.

★★★★½

How the west was won

Ik weet nog heel goed dat ik midden jaren 90 op vakantie ging naar Mexico. Tegen die tijd was het land al getroffen door een golf van Japanse animatieseries die ook buiten de eigen landsgrenzen een groot publiek bereikten. Op de buis zag ik shows als Saint Seiya, Dragon Ball en Ranma ½. Ik had geen idee waar al deze series vandaan kwamen, maar was direct gefascineerd door hoe uniek ze eruitzagen. Dit waren kinderseries die uit een andere traditie voortkwamen dan de tekenfilms uit het westen: een traditie waarin het tonen van vrij extreem geweld, en soms zelfs naaktheid, veel minder een taboe leek. Nu ik hierop terugkijk realiseer ik mij hoe belangrijk Akira is geweest voor de ontwikkeling van dit cultuurfenomeen.

1988 was een goed jaar voor animefilms, maar in een land als Nederland zou je daar weinig van hebben gemerkt. Akira kwam tenslotte uit in hetzelfde jaar als de klassieke Studio Ghibli films My Neighbour Totoro en Grave of the Fireflies. Vandaag de dag zouden die films hier een brede release krijgen, destijds had de Otaku-cultuur (zeg maar de Japanse tegenhanger van het Comic Con-fenomeen) het westen echter amper bereikt. In de jaren 60 waren er wel enkele Japanse animatieseries overgewaaid, zoals Speed Racer (1967) en Kimba the White Lion (1965). En natuurlijk had je ook westerse tekenfilms die door Japanse studio’s geanimeerd waren. Denk hierbij aan Wickie de Viking (1974) en Alfred J. Kwak (1989). Al deze shows volgden nog altijd de traditie om tekenfilms in zekere mate kindvriendelijk te houden. In die tijd leek het bijna onvoorstelbaar dat een ‘volwassen’ scif-fi film als Akira in dezelfde bioscopen vertoond zou kunnen worden als The Little Mermaid (1989) of The Land Before Time (Platvoet en Zijn Vriendjes – 1988). Vaak wordt gezegd dat Steven Spielberg en George Lucas de kans lieten gaan om Akira in de VS te distribueren. Volgens dit gerucht geloofden ze niet dat de film ooit in hun land zou aanslaan.

Akira 2019 – Cyberpunk in hedendaags Hollywood | Deel 1 | 4

De Amerikaanse uitgave van Akira was een van de eerste digitaal ingekleurde comics. De gekleurde en gespiegelde panels maakten de manga aantrekkelijker voor een westerse markt.

Na enkele kleinschalige bioscoopvertoningen in verschillende landen verscheen de film op videoband. Pas toen ging Akira echt een eigen leven leiden. Jongeren ontdekten de film in hun lokale videotheek en maakten kopieën om met hun vrienden te delen. Voor velen was het een eerste introductie tot de wereld van anime. Er bleek een heel genre van animatie en stripverhalen te bestaan dat totaal anders was dan de kindvriendelijke films van Disney en co. Na het succes van meer volwassen comics als Batman: The Killing Joke (1988) en V for Vendetta (1982) was er een enorme vraag ontstaan naar werken als Akira. Wat volgde was een tweede golf van Japanse animatie in het westen, de golf die ik dus nog heb meegemaakt.

Als je het woord ‘anime’ hoort denk je mogelijk aan reuzenrobots, aan schattige meisjes met grote ogen… of aan een rivaliteit tussen twee jonge mannen met een diepgewortelde haat richting elkaar die zich manifesteert in een confrontatie waarbij ze elkaars namen blijven schreeuwen: “KANEDA!” “TETSUO!”. Hoewel Akira opereert volgens een aantal van deze conventies – die we doorgaans associëren met animeshows als Pokémon en Dragon Ball Z – is het in veel opzichten een zeer onorthodoxe animeproductie. Dit valt om te beginnen te zien aan de relatief kleine ogen van de personages: je zou bijna denken dan deze mensen Japans zijn!

Kaneda en Tetsuo schreeuwen elkaars naam in klassieke anime-stijl.

Japanse studio’s konden in de eerste helft van de 20ste eeuw nooit concurreren met grote bedrijven als Disney of Warner Bros. De esthetiek van anime is van origine ontworpen om zo expressief mogelijk te zijn. Technieken als het tekenen van grote ogen helpen bij het overbrengen van emotie en beweging met relatief weinig frames. En hoewel ik Akira zeker een expressieve film zou noemen wordt hetzelfde doel op een veel subtielere manier bereikt, in eerste instantie door inventief om te gaan met het kleurenpalet (zoals de neonlichten en het veelvuldig gebruik van rood).

Akira was destijds de duurste Japanse animatiefilm ooit gemaakt. Het budget van ruim een miljard yen bleek nodig om los te breken van de ‘gelimiteerde animatie’-trend van anime. De meeste traditionele animatiefilms zijn opgenomen in niet meer dan 12 frames per seconden. Akira is een van de bekendste animatiefilms die regelmatig 24 frames gebruikt, waarmee de actiescenes net zo vloeiend lopen als in een live action-film. In Japan werden de personages altijd eerst geanimeerd, zodat de stemacteurs daarna hun dialoog konden synchroniseren met de mondbewegingen. In Akira werd voor het eerst de westerse opnamestijl toegepast waarbij de dialoog als beginpunt geldt en de tekeningen hierop worden afgestemd. Al dit extra werk geeft de film een veel realistischere en meer verfijnde stijl vergeleken met de doorsnee animefilm.

Steamboy – Cyberpunk in hedendaags Hollywood | Deel 1 | 5

Katsuhiro Otomo heeft in de loop van zijn carrière nogal de neiging gehad om flink wat hooi op de vork te nemen. Een prototype van Akira was zijn 50 pagina’s tellende manga Fireball (1979). Halverwege de productie realiseerde hij zich echter dat het verhaal dat hij wilde vertellen te groot was voor het medium, waardoor hij de manga nooit heeft afgemaakt. De tweede grote animatiefilm die Otomo regisseerde was Steamboy (2004). Net als Akira is deze sci-fi epos een visueel meesterwerk. Het kreeg echter niet de lovende kritieken of cultstatus van zijn voorganger. Als je die film kijkt valt op dat Otomo ook hiervoor een groots verhaal had bedacht dat gewoon niet tot zijn recht komt in een film van 2 uur (die wel 10 jaar in productie is geweest!). Wat Steamboy miste is volgens mij het eerdergenoemde ingrediënt: een sterke focus op de meest interessante personages.

Bartkira

Hoewel ik aan het begin van dit verhaal insinueerde dat Akira de laatste jaren bijna de status van obscure cultfilm lijkt te hebben aangenomen hoef je niet ver te kijken om de invloed van dit werk in de moderne popcultuur te herkennen. Er wordt regelmatig direct naar de film verwezen, zoals toen we Kaneda’s motorfiets zagen in Ready Player One (2018). De blockbuster actiefilm The Matrix (1999) ontleent zijn visuele identiteit veelal aan animefilms, waaronder uiteraard Akira. Dan hebben we de van een jaren 80-nostalgie doordrenkte hitserie Stranger Things (2016), waarin het leger ook experimenten uitvoert met kinderen die psychische krachten bezitten. Rapper Kanye West noemde Akira afgelopen augustus nog zijn grootste inspiratiebron, wat zeker geen verassing is als je zijn videoclip Stronger (2009) hebt gezien. Akira blijft een van de meest invloedrijke animatiefilms ooit gemaakt. Het is een uniek verhaal dat qua schaal en ambitie bijna niet te evenaren is.

In het volgende deel van deze blog zal ik kijken naar de veelbesproken live action Akira-remake die al vele jaren in de Hollywood-pijpleiding zit. Ik wil dit eerste deel afsluiten met een korte video over een van de meest bizarre en zinloze (maar toch geniale!) fanfictie projecten. Heb jij wel eens nagedacht over hoe een cross-over tussen Akira en The Simpsons eruit zou zien? Ik ook niet, maar ben toch blij dat het bestaat!

Sandro Algra

 

Lees ook het tweede deel van deze blog


Bronnen