Recensie | Braveheart (Patrick Kannberg)

Een paar maanden geleden verscheen uit het niets een trailer van de film Robert the Bruce met wederom Braveheart-acteur Angus Macfadyen in de rol van de legendarische titelheld. Een mooie aanleiding om Braveheart – geregisseerd door én met Mel Gibson – weer eens uit de kast te halen en af te stoffen. Dit historisch heldenepos heeft de kassa‘s ten tijde van de release zeker niet doen rinkelen, maar kreeg goede kritieken en werd bekroond met 5 Oscars, waaronder de Oscar voor Beste Film en Beste Regie. Nu de film volgend jaar zijn 25-jarig jubileum viert, is de kans groot dat deze straks wederom op het grote scherm te zien is. Gaat dat zien, gaat dat zien? Of beter links laten liggen ten faveure van een andere historische film?

Titel: Braveheart
Regisseur: Mel Gibson
Cast: Mel Gibson, Brendan Gleeson, Sophie Marceau, Patrick McGoohan, Angus Macfayden, David O’Hara, Brian Cox, Catherine McCormack, Peter Hanly
Scenario: Randall Wallace
Genre: Historisch drama, avontuur, actie, oorlog
Speelduur: 178 minuten
Release: 24 mei 1995

YOU MAY TAKE OUR LIVES

Het verhaal begint in het jaartal 1280. De Schotse koning Alexander heeft het loodje gelegd en laat geen troonopvolger achter. De wrede Engelse koning Edward ‘Longshanks’ (Patrick McGoohan) ziet zijn kans schoon het land binnen te vallen en slaagt erin om de bevolking op de knieën te krijgen, met als gevolg dat een jonge William Wallace (Mel Gibson) zijn vader en broer verliest en door zijn oom Argyle Wallace (Brian Cox) meegenomen wordt op pelgrimstocht door Europa. Tijdens zijn reis krijgt hij scholing en leert hij de fijne kneepjes van de zwaardkunst. Maar liefst 17 jaar later keert hij terug naar zijn vaderland, waar een weerzien met jeugdvriend Hamish (Brendan Gleeson) en jeugdvriendin Murron (Catherine McCormack) plaatsvindt. Helaas is het leven in Schotland nog steeds geen pretje. Koning Edward heeft zijn Engelse edelen namelijk land en bepaalde privileges gegeven, waaronder het recht om na een huwelijk op het land de eerste nacht met de bruid te claimen. Vanzelfsprekend maakt dit de Schotten woest, maar ze zijn niet bij machte weerstand te bieden. Ook William niet, die verliefd is geworden op Murron en vanwege de geldende regels in het geheim met haar trouwt. Het huwelijk wordt vervolgens op passionele wijze geconsummeerd.

Niet lang daarna laat een Engelse soldaat in het dorp een oogje vallen op Murron en probeert hij haar te verkrachten. Gelukkig schiet William haar te hulp en trekt hij de Engelsman van haar af. Ze vluchten, maar de Engelsen – not amused door de geboden tegenstand – krijgen Murron alsnog te pakken, binden haar aan de schandpaal en executeren haar op brute wijze in het openbaar. Als William voor haar terugkeert en in de gaten krijgt wat gebeurd is, knapt bij hem een draadje. Met behulp van zijn clan en vrienden slacht hij het Engelse garnizoen af en neemt hij wraak voor de moord op zijn vrouw.  De opstand is geboren en de Schotten, onder leiding van William, trekken ten strijde tegen de Engelsen.

Terwijl het nieuws over de opstand en de heldendaden van William zich als een lopend vuurtje verspreiden, voegen steeds meer clans en een knotsgekke Ier (David O’Hara) zich bij de rebellie. Toch blijkt het in de praktijk moeilijk om Schotland te verenigen en hebben vooral de Schotse edelen hun twijfels en eigen agenda’s. Redenen genoeg dus voor William om Robert the Bruce (Angus Macfayden) – zoon van edelman Robert the Elder en mededinger naar de Schotse kroon – om hulp te vragen in de strijd tegen de Engelsen. Ondertussen zet koning Edward alles op alles, inclusief zijn zoon´s vrouw Isabelle of France (Sophie Marceau) om William en de Schotse opstand een halt toe te roepen. Wat volgt? Een bloederige strijd voor onafhankelijkheid, op de loer liggend verraad, romantiek en ruimte voor een beetje humor. En niet te vergeten: een onvergetelijke speech. But you will never take.. our freeeedom!

AAN DE BUIS GEKLUISTERD

Helaas heb ik Braveheart zelf nooit in de bioscoop mogen zien, daar ik in 1995 slechts acht jaar oud was en mijn ouders de film te gewelddadig vonden voor mijn kleine jongensogen. Achteraf gezien moet ik ze daar gelijk in geven, aangezien Mel Gibson in de film niet echt heeft bezuinigd op bloed en grof geweld. En dus ging ik halverwege de jaren 90 samen met mijn vader naar Casper, de film over het vriendelijke spookje. Verstandige keuze. De poster van Braveheart die ik destijds in de bioscoop zag hangen is me echter altijd bijgebleven. Toen ik een aantal jaren later de videoband in de videotheek zag liggen bij de koopjes heb ik geen seconde getwijfeld. Die hap moest en zou bekeken worden. Het resultaat? Drie uur aan de buis gekluisterd gezeten. Nu, 24 jaar later, is er wat dat betreft niet veel veranderd en ga ik nog steeds helemaal op in Braveheart.

Om te beginnen spreekt het verhaal van William Wallace, zoals verteld in de film, me nog altijd enorm aan. De gewone man, de boerenpummel, die uitgroeit tot een legende. Het is al vaak en in vele vormen verteld, maar zelden zo goed als in Braveheart. Dat is met name toe te schrijven aan het uitstekende script van Randall Wallace, die zich onder andere liet inspireren door een gedicht uit de 15e eeuw genaamd ‘The Acts and Deeds of Sir William Wallace, Knight of Elderslie’. Echter is dat gedicht bepaald niet historisch accuraat en bevat het poëtische beschrijvingen van gebeurtenissen die nooit hebben plaatsgevonden. Oftewel: een genot voor de liefhebber van kunst, een schietschijf voor factcheckers. Net zoals Braveheart. De film telt dan ook een hele waslijst aan dingen die vanuit een historisch perspectief niet kloppen. Zo was ‘brave heart’ eigenlijk een bijnaam van Robert the Bruce, brak er pas in 1296 oorlog uit tussen de Engelsen en de Schotten en dragen de mannen in de film hun kilts zo’n 200 jaar te vroeg.

OPEENSTAPELING VAN HOOGTEPUNTEN

Wie een meer waarheidsgetrouwe historische film wil zien over de Schotse strijd tegen de Engelsen, kan daarom misschien beter de in 2018 verschenen Netflix-film Outlaw King (over het leven van Robert the Bruce) bekijken. Al is die film vanuit cinematografisch oogpunt natuurlijk niet te vergelijken met Braveheart. Het schouwspel met Mel Gibson is los van de historische inaccuraatheid (en Mel’s hevig bekritiseerde Schotse accent) namelijk een opeenstapeling van visuele en auditieve hoogtepunten. De kostuums zien er prachtig uit, de met een Oscar beloonde visagie is een lust voor het oog en de tijdloze symfonieën van James Horner (Titanic, Avatar) raken meer dan eens de gevoelige snaar.

De rauwe veldslagen laten je op het puntje van je stoel zitten en ook het overtuigende acteerwerk is een genot om naar te kijken. Mel Gibson zet een charismatische, overtuigende vrijheidsstrijder neer en ook Patrick McGoohan, nog zo’n klasbak, is uitstekend te pruimen als de verderfelijke Engelse koning Edward ‘Longshanks’. Waar ik persoonlijk erg van genoten heb is de – in mijn optiek te kleine – bijrol van David O’Hara, die gestalte geeft aan Mad Stephen. Elke scène met hem is goud waard en zorgt daarnaast voor een vrolijke noot tussen al het geweld door. Puntje van kritiek is misschien het romantische tussendoortje tussen William en Isabelle in de tweede helft van de film, dat de vaart eruit haalt en een beetje door de strot wordt geduwd. En ook Braveheart kent een aantal knullige schoonheidsfoutjes, zoals een auto die heel kort te zien is tijdens één van de grootste actiescènes. Maar een kniesoor die daarom maalt.

CONCLUSIE

Anno 2019 heeft Braveheart weinig aan kracht ingeboet en de tand des tijds goed doorstaan. Mocht de film volgend jaar een re-release krijgen vanwege het 25-jarig bestaan, dan ga ik ‘m zeker op het grote doek bewonderen. Inmiddels is ‘Robert the Bruce’ met Angus Macfayden overigens al uitgebracht in het Verenigd Koninkrijk, helaas laat de Nederlandse release nog even op zich wachten. Of ‘Braveheart 2‘, zoals de film gepresenteerd wordt, enigszins in de buurt komt van zijn oudere broer valt nog te bezien. Desalniettemin ga ik er voor zitten, zodra het moment daar is. Dat zal het wachten op een mogelijke re-release van Braveheart in de Nederlandse bioscopen vast en zeker wat draaglijker maken.

★★★★ ½

Patrick Kannberg