Recensie | The Irishman (Sandro Algra)
Volgens mij heb ik nog nooit zo lang op een film gewacht. Tien jaar geleden hoorde ik het nieuws dat Robert de Niro weer plannen had om samen te werken met zijn oud-collega Martin Scorsese, met wie hij sinds 1995 geen films meer had gemaakt. Wat de aankondiging van The Irishman nog specialer maakte was de mogelijkheid dat Joe Pesci ook van de partij zou zijn, een acteur die sinds de jaren 90 zelden nog in films speelt. Voeg hier Al Pacino aan toe (in zijn debuut als Scorsese-acteur) en je hebt het ultieme gangsterfilm-ensemble. Maar nu deze filmlegendes ver in de 70 zijn begon men zich toch af te vragen of het niet te al te laat was voor een maffiadrama. Het is een beetje als een Led Zeppelin-reünieconcert: de verwachtingen zijn torenhoog, maar je weet toch dat de oude heren niet dezelfde energie zullen uitstralen als in hun optredens van de jaren 70. Ikzelf heb echter geen moment getwijfeld aan dat The Irishman een speciale film zou worden. Daarom greep ik de kans om de film in de bioscoop te zien, voordat het zijn definitieve release op Netflix zou krijgen. Lees hier de recensie van The Irishman door Sandro Algra!
Titel: The Irishman
Regisseur: Martin Scorsese
Cast: Robert De Niro, Al Pacino, Joe Pesci, Anna Paquin, Jesse Plemons, Harvey Keitel, Bobby Cannavale, Ray Romano, Stephen Graham, Domenick Lombardozzi, Jack Huston
Scenario: Steven Zaillian
Genre: Biografie / Misdaad
Speelduur: 210 min
Te zien vanaf: 14 november 2019 (Netflix: 27 november)
Goodfellas 4?
“Jongeren van tegenwoordig weten niet wie Jimmy Hoffa was, ze weten misschien dat hij is verdwenen. Maar in de jaren 50 was hij net zo groot als Elvis Presley. In de jaren 60 was hij net als The Beatles. En na de president was hij de machtigste man van het land.”
Vanaf het intro weet je meteen dat je een echte Scorsese misdaaddrama aan het kijken bent. Dat wil zeggen dat alle Scorsese tropes zichtbaar zijn. Op de achtergrond horen we een nostalgisch popliedje, dat meteen ook het tijdperk markeert. Frank Sheeran (Robert de Niro) neemt ons via een voice over mee in zijn levensverhaal. We ontmoeten elke scene een handjevol kleurvolle figuren uit de misdaadwereld. Er wordt opvallend veel aandacht besteed aan hoe mensen eten, drinken en roken als schoorstenen. Mijn collega Martijn en ik hadden enorme honger toen we de bioscoop uitliepen! En ja, elke maffioso wordt aangesproken bij een unieke bijnaam. Denk aan Skinny Razor, Fat Tony, en niet te vergeten Frank ‘Irish’ Sheeran.
Hij was ooit een simpele huisvader, en vrachtwagenchauffeur. Op een dag ontmoet Frank maffiabaas Bill Buffalino (Joe Pesci), wat zijn introductie wordt tot de georganiseerde misdaad. Met het opknappen van de “vieze” klusjes wint hij snel het vertrouwen van de hoge pieten. “Ik hoor dat jij huizen (met bloed) verft…” hoort Frank op een dag aan de telefoon. Het gaat om niemand minder dan de vakbondsleider Jimmy Hoffa (Al Pacino). Geliefd onder de arbeiders, en berucht om zijn vermeende banden met de maffia. Alleen Hoffa’s ego is groter dan zijn invloed. De gangsters die hem in de jaren 50 aan de macht hielpen keren zich na verloop van tijd tegen de vakbondsleider. Dit escaleert tot een machtsstrijd, waarbij Frank te maken krijgt met de onmogelijke keuze tussen zijn twee oude mentors: Hoffa en Buffalino.
De biografische misdaaddrama is het filmgenre dat men het meest met Scorsese associeert. In Goodfellas (1990) leerden wij een jongeman kennen die de straat gangsters idoliseerde, en er alles voor deed om één van hen te worden. Casino (1995) toonde ons de wereld van de bazen die Las Vegas controleren. The Wolf of Wall Street (2014) was een zwarte komedie over de gewetenloze bankiers in New York. Met deze cast is het logisch dat we het verhaal zien vanuit de ogen van oudere misdadigers. Als gevolg heeft de film daarom ook niet het snelle monteerwerk dat je van Scorsese’s eerdere films gewend bent. Met een duur van drieënhalf uur is dit een aanzienlijk langere, en ook tragere film. Een Goodfellas kopie met een bejaarde cast was waarschijnlijk een prima, maar toch niet al te opmerkelijke, film geweest.
Het is vanaf de tweede helft dat The Irishman zich echt onderscheidt van Scorsese’s eerdere werk. Waar de vorige drie misdaadfilms voornamelijk draaiden om hebberigheid en het leiden van een extravagant leven, legt The Irishman meer de focus op onderwerpen als familie en ouder worden. De drie hoofdpersonages worden elk op hun eigen manier geconfronteerd met hun sterfelijkheid. Het is ook fascinerend dat de climax van de film vol zit met lange momenten van totale stilte. Soms vergeet men dit, maar lange stiltes zijn eigenlijk even typerend aan de Scorsese regie-stijl als chaotisch monteerwerk, grappige one-liners en personages die non-stop “FUCK” roepen. Ook al verklapte De Niro de clou van de film eigenlijk al in zijn eerste monoloog, het laatste anderhalf uur zat ik geregeld op het puntje van mijn stoel. Er is geen andere film dit jaar die mijn aandacht zo vast wist te houden door middel van stilte. De climax is precies het tegenovergestelde van wat we in Goodfellas zagen, en daarmee is deze film duidelijk veel meer dan Goodfellas 4. Het enige nadeel is dat de film nog een poosje doorgaat na de grote climax. Het epiloog is ook zeer interessant, maar eenmaal wanneer de climax heeft plaatsgevonden is de spanningsboog een beetje weg. Dit is misschien wel het enige duidelijke minpunt dat ik van de film kan noemen.
De gangster trio
De film heeft een uitgebreide cast met veel grote namen. Anna Paquin speelt de vervreemde dochter van Frank Sheeran. Dan heb je Jesse Plemons als Jimmy Hoffa’s geadopteerde zoon Chuckie O’Brien. Scorsese-film veteraan Harvey Keitel keert ook terug, deze keer als de maffioso Angelo Bruno. Als je grote rollen van deze acteurs verwacht dan zul je waarschijnlijk teleurgesteld raken. Er is een goede reden dat enkel De Niro, Pacino en Pesci op de poster te zien zijn, want dit is duidelijk HUN film.
Al Pacino is een type acteur dat meteen alle aandacht naar zich toe trekt. Hij is luidruchtig en heeft geen filter. Maar zelfs als hij de kamer binnenloopt en iedereen in zijn gezicht uitscheldt kun je nog steeds zien waarom hij de charismatische vakbondsleider is waar alle arbeiders van houden. Pacino is simpelweg perfect voor de rol. Joe Pesci heeft het grootste deel van zijn carrière criminelen met een kort lontje gespeeld. Vanwege deze typecasting hoor ik soms de kritiek dat dit ook de enige rol is die hij kan spelen. Als Russel Buffalino bewijst hij het tegendeel. Het mag dan weer de rol van een maffiabaas zijn, maar het is toch een veel subtieler personage. Hij is een wijze oude man die nooit zijn stem hoeft te verheffen om intimiderend over te komen. In het midden van de groep staat Robert De Niro’s personage Frank Sheeran, een potige kerel en een ervaren moordenaar. Toch heeft hij een aanzienlijk zachter karakter dan zijn mentor figuren. Zelden durft hij zijn mening hardop te spreken. Maar De Niro is een acteur die met weinig woorden veel kan zeggen. Soms hoeft hij enkel zijn wenkbrauwen op te trekken, en je weet meteen wat er door zijn hoofd gaat.
Om dit trio nog één keer samen in een film te zien is voor de liefhebbers van het misdaadgenre de belangrijkste reden om de film te zien. De leeftijd van de acteurs was echter wel een obstakel in het maken van de film. De Niro heeft weliswaar eerder in films gespeeld waarin hij verschillende leeftijden vertolkt (denk aan Once upon a time in America en Novecento). Voor acteurs in de 70 is het echter lastig om hen met hulp van make-up weer 40 te laten lijken. Daarom is ervoor gekozen om de acteurs digitaal te verjongeren. Dit is technologie die we tot nu toe voornamelijk in Marvel films hebben gezien, maar in deze film wordt het zo uitgebreid toegepast dat geen traditionele studio de film wilde financieren, waardoor Netflix uiteindelijk de enige optie voor Scorsese werd… geen wonder dat hij de laatste tijd zo op Marvel zit te fitten!
Als de kwaliteit van de CGI niet had voldaan dan had het publiek deze film waarschijnlijk net zo hard afgebrand als Justice League (aangezien men al een schandaal creëert als de snor van Superman digitaal wordt verwijderd). Gelukkig zijn de special effects overtuigend genoeg. Aan het begin zul je misschien afgeleid zijn bij het zien van een jongere versie van De Niro, maar na 20 minuten vergeet je dit. Als ze in plaats van de acteurs te verjongeren met visual effects er juist voor hadden gekozen om een jongere De Niro lookalike te casten voor bepaalde scenes, dan had je onvermijdelijk te maken gehad met een abrupte overgang in de tijdsprongen. Maar met deze technologie kunnen we de personages op een natuurlijke manier ouder zien worden, in de loop van 30 jaar.
Een ongeloofwaardige biopic
Het verdwijnen van Jimmy Hoffa is tot op de dag van vandaag een van de grootste mysteries in de Amerikaanse rechtstaat. Deze film zal ongetwijfeld de publieke interesse in de zaak vernieuwen. Waar we rekening mee moeten houden is dat deze versie van het verhaal niet gezien moet worden als de absolute waarheid. Sterker nog, Sheerans bekentenis in zijn biografie I heard You Paint Houses wordt door experts in de Hoffa zaak zwaar in twijfel getrokken. Hij stond aan het einde van zijn leven bekend als een man die veel wilde verhalen vertelde, en hij beweerde zelfs de wapens te hebben geleverd waarmee president Kennedy is vermoord. Als alles wat hij zegt klopt is deze onbekende gangster een van de meest invloedrijke misdadigers van de 20ste eeuw.
Wat er daadwerkelijk met Hoffa is gebeurd zal het publiek waarschijnlijk nooit weten. Eigenlijk maakt de waarheid voor deze film ook niet uit. Wat uitmaakt is het effect dat een leven vol misdaad kan hebben op een individu. Als ik één boodschap uit de film haal dan is het dat mensen die ervoor kiezen om hun leven lang te zondigen hier misschien mee weg kunnen komen zo lang ze leven, maar niet vredig zullen sterven. Ik ken weinig misdaadfilms die deze boodschap zo effectief overbrengen.
Om voor thuis te blijven
Is The Irishman te vergelijken met Scorsese’s beste films? Dat is nu nog moeilijk te zeggen. Uit Goodfellas en Taxi Driver worden nog steeds veel zinnen geciteerd. Bij The Irishman kan ik me nog geen iconisch moment bedenken die over 20 jaar even berucht zal zijn als de “You talkin’ to me?” of “Funny how?” scenes. Dit is een film die je na het kijken nog moet laten bezinken. Dat het een van de beste films van het jaar is kan ik sowieso wel met zekerheid zeggen. De 10 jaar die het heeft gekost om deze film te maken waren het wel waard. Ik vind het een tragedie dat de filmindustrie tegenwoordig zo in elkaar zit dat zelfs een van de grootste regisseurs ter wereld gedwongen wordt om zijn film voor Netflix te maken, zolang het geen commerciële comic verfilming is. Maar we mogen van geluk spreken dat Scorsese de beste acteurs uit de gangster genre in ieder geval nog één keer heeft kunnen samenbrengen, en hopelijk niet voor het laatst!
★★★★½
Sandro Algra
The Irishman – The Criterion Collection | DVD & Blu-ray
Een 4K master van The Irishman is nu verkrijgbaar op DVD & Blu-ray.
GESCHREVEN DOOR
