Recensie | The Martian (Sandro Algra)

Groot nieuws dames en heren: NASA heeft vloeiend water op Mars gevonden!… Niet iedereen in mijn omgeving staat om die vondst te springen. Het vereist een bijna kinderlijk enthousiasme voor natuurwetenschappen om meer te willen weten over wat veel mensen als een triviaal feitje zouden beschouwen. Draait er een film in de bioscoop over wetenschap en ruimtereizen? Ik kijk het! Het hele idee dat er een oneindig heelal bestaat met een onbekende hoeveelheid bewoonbare planeten is even fascinerend als griezelig. Onze drang om ons leven op het spel te zetten voor het koloniseren van andere planeten wordt waarschijnlijk gedreven door dezelfde avontuurlijke stemming waarmee we eeuwen geleden nieuwe continenten bezochten. Terwijl men al warm begint te lopen voor de nieuwe Star Wars die eind dit jaar in première gaat keek ik toch meer uit naar The Martian. Ridley Scott laat met zijn verfilming van het gelijknamige roman zien dat een klein persoonlijk verhaal in het heelal soms veel sterker is dan een revolutionair sci-fi avontuur. Lees hier de recensie van The Martian door Sandro Algra.

Titel: The Martian
Regisseur: Ridley Scott
Scenario: Drew Goddard (scenario), Andy Weir (boek)
Cast: Matt Damon, Jessica Chastain, Kristen Wiig, Jeff Daniels, Michael Peña, Sean Bean, Kate Mara
Speelduur: 141 minuten
Genre: avontuur, drama sci-fi
Release: vanaf 1 oktober 2015 in de bioscoop

Deja vu

Matt Damon in een astronautenuniform, waar doet me dat ook al weer aan denken? Natuurlijk: nog geen jaar geleden dook hij onverwacht op in Christopher Nolan‘s Interstellar, waar Jessica Chastain toevallig ook een rol in speelde. Het was een film waar mensen nogal verdeeld over waren: fans zagen het als een sci-fi meesterwerk terwijl critici het een pretentieuze film noemden die teveel van het goede bevatte. Wat mij stoorde aan Damons rol was dat hij alleen maar aanwezig leek te zijn om het ingewikkelde plot en de achterliggende filosofie voor het publiek voor te kauwen.

Ridley Scott kwam in 2012 met Prometheus, zijn eigen prequel op de Alien franchise. Ook dit was een film met veel leuke ideeën maar geen sterk verhaal of personages om die ideeën fatsoenlijk over te brengen. Eén probleem dat veel mensen met ruimtefilms beweren te hebben is dat de nadruk teveel op de wetenschap ligt. Ruimtevaart is nou eenmaal niet iedereens interessegebied. Wat Gravity (2013) daartegen zo sterk maakte is dat het een simpel overlevingsverhaal was over één astronaut. Wetenschap en realisme speelde op de achtergrond wel een rol, maar we keken die film vooral omdat we wilden weten hoe Sandra Bullock zich uit die extreme noodsituatie zou redden.

Leave no man behind

In een niet te verre toekomst zijn bemande missies op Mars een realiteit geworden. Een zware zandstorm op de rode planeet brengt het personeel van de huidige missie in gevaar. Daarom besluit commandant Melissa Lewis (Jessica Chastain) per direct te evacueren. Mark Watney (Matt Damon) wordt plotseling door een brokstuk van een afgebroken satelliet knock-out geslagen. Het team kan niet meer op zoek gaan naar zijn gevallen bemanningslid en moet de basis met tegenzin verlaten. Op aarde bereikt het nieuws van Watneys overlijden al snel de krantenkoppen. Maar door het verlies van de communicatiesatelliet kan Watney niemand laten weten dat hij de ramp op wonderbaarlijke wijze wist te overleven.

Watney is gestrand op een vreemde planeet met een elektrische wagen, een voedselvoorraad voor amper een jaar en de ‘verschrikkelijke’ discoalbums van commandant Lewis. Kan hij vier jaar overleven tot de komst van de volgende ploeg? Daarvoor zal hij hoe dan ook moeten leren om aardappelen te verbouwen op een planeet waar niks groeit, of in zijn eigen woorden: “I’m gonna have to science the shit out of this.”. De hele wereld is in rep en roer wanneer de astronaut weer van zich laat horen. Het wordt een race tegen de klok om deze man weer veilig thuis te brengen.

De Tyson keurmerk

Is deze film wetenschappelijk gegrond? Bij elk sciencefictionverhaal is het een enorme uitdaging om de echte wetenschappers van het realisme te overtuigen. Op social media en Amerikaanse talkshows is er één mening die veel kijkers willen horen: ‘Wat vond astrofysicus Neil deGrasse Tyson ervan?’. We zagen eerder al videoblogs waarin hij passievol de wetenschap achter Interstellar en Gravity analyseert en bekritiseert. Je zou bijna zeggen dat ruimtefilms van tegenwoordig de goedkeuring van Tyson moeten verdienen voordat ze aan het publiek worden getoond. Ik ben blij om te zeggen dat The Martian onlangs de Tyson keurmerk heeft gekregen. “Het blijft fantasie” meent hij “maar de fundamentele wetenschap klopt helemaal”.

‘Cast Away (2000) + Apollo 13 (1995)’. Ik heb al een hoop recensies voorbij zien komen die deze film diezelfde beschrijving geven. Persoonlijk zou ik het eerder ‘Cast Away + Apollo 13 + Jason Bourne in de hoofdrol’ noemen. Dit is in essentie een verhaal over een eenzame held die enkel afhankelijk is van zijn inventiviteit in een levensbedreigende omgeving. Daarmee wordt het al gauw een film die wetenschappelijk denken verheerlijkt (wat het des te aantrekkelijker maakt voor wetenschapsfanaten). Gelukkig wordt dit nooit een afleiding voor de ‘gewone’ kijker. In tegenstelling tot Interstellar, waar Damon veel in monologen sprak, gedraagt hij zich hier meer als een normaal persoon: “Ik wil niet arrogant klinken, maar ik ben de beste botanicus op deze hele planeet.”. Zelfs na de zoveelste tegenslag blijft hij zulke snedige opmerkingen maken. Wetenschap staat weliswaar centraal in dit verhaal, maar het is Watneys optimistisch karakter waardoor je blijft kijken.

Klein verhaal, grote cast

141 minuten op een planeet waarvan de oppervlakte enkel is opgemaakt uit ijs en woestijn… Er zijn weinig regisseurs als Ridley Scott die dat visueel zo aantrekkelijk in beeld kunnen brengen. Een verhaal over de overlevingsstrijd van een astronaut had makkelijk heel somber kunnen uitpakken. Opmerkelijk is hoe de toon van deze film snel heen en weer kan springen tussen gespannen en behoorlijk grappig. Dit ligt voor een belangrijk deel aan de grote cast, bestaande uit zeer diverse acteurs. Zo spelen Jeff Daniels en Sean Bean kopstukken van NASA die steeds weer moeilijke beslissingen moeten maken, met het welzijn van hun personeel in gedachten. Daar tegenover heb je weer Donald Glover, die een rol van astronoom neerzet als een jonge energieke nerd. Elke acteur levert een zeer gedenkwaardige rol op. Ik had met elke astronaut of NASA woordvoerder in deze film een veel sterkere band dan met het hele menselijke ras in zowel Interstellar als Prometheus. The Martian is een kleinere en minder ambitieuze film, maar het is daardoor ook een consistenter en strakker verhaal. Zo leer je maar weer dat simpel niet automatisch gelijk staat aan triviaal.

★★★★☆

Sandro Algra