Film remasters | Hoe herken je een slechte release? (Sandro Algra)

Nieuwe tv, nieuwe filmcollectie… ben jij al volledig overgestapt naar 4K? Een kleine maand geleden schreef ik over de redenen om wel of niet te investeren in Ultra HD films. ‘Meer resolutie + grotere tv = beter?’… niet altijd dus. Maar in dit artikel wil ik dieper ingaan op het verschil tussen goede en slechte film releases. Want hoewel technologie de kwaliteit van home video enorm heeft verbeterd; filmdistributeurs zijn nog altijd verkopers, verkopers die niet per definitie het beste product voor ons in gedachten hebben. Regelmatig worden film remasters verpest door slechte restauraties met verkeerd kleurgebruik of beeld dat is bijgesneden… en soms wordt een film haast onherkenbaar doordat het inhoudelijk is aangepast. Ik wil je wat meer vertellen over de verschillende manieren waarop films op video kunnen worden verpest, hoe je niet moet vallen voor misleidende marketing en waarom je soms beter jouw VHS en Laserdisc films niet moet weggooien.

---

Lees ook het artikel Full HD vs 4K | Zie IK het verschil in kwaliteit?

---

In mijn tijd hadden we VHS

Was jij ook ooit een VHS persoon? Ongetwijfeld, als je vóór 2000 hebt geleefd. Je had ook de hardcore fans die hun films kochten op Laserdisc, Betamax of Super VHS; allemaal systemen van hogere kwaliteit. Maar zeg eerlijk, hoeveel mensen met Laserdisc kende je? VHS videobanden waren het standaard medium om films op te kijken.

Een nieuwe videoband koste soms wel 25 Gulden. Op een band van The Simpsons stonden misschien 4 afleveringen, en mijn Spaanstalige Dragon Ball banden toonden één film van maar liefst 50 minuten. Ik kon The Lion King (1994) kijken op mijn beeldbuis televisie, met een 4:3 aspect ratio, in een resolutie die zo laag was dat ik de filmruis niet eens kon zien. Arme band, na 30 kijkbeurten was die al helemaal grijsgedraaid! Ja kinderen, dat waren de jaren 90: het stenentijdperk van home video! Wij zijn nu verwend met onze 4K tv’s, maar toen waren videobanden de enige manier waarop ik films kon kopen met mijn spaargeld. Het was niet ideaal, maar ik was blij met mijn kleine filmcollectie, en ik wist gewoon niet beter.

Wat technische info

Nu je weer wat moeilijke termen voorbij hebt zien komen wil ik een aantal woorden uitlichten die ik in dit artikel ga behandelen.

Aspect ratio

De verhoudingen in een beeldformaat waarop een film wordt getoond. Oude tv’s hadden standaard een 4:3 aspect ratio, ook wel bekend als fullscreen. Dit is een bijna vierkant beeldformaat.

Bredere beeldformaten worden ook wel widescreen genoemd. Moderne tv’s hebben standaard een 16:9 aspect ratio.

Filmkorrels

De korrelvormige ruis die je op filmmateriaal ziet. De hoeveelheid en grootte van de korrels die je in beeld ziet hangen deels af van of een film digitaal of op filmband is opgenomen. De kwaliteit en resolutie van de band speelt ook een rol.

DVNR/DNR

Digital Video Noise Reduction (DVNR) is een term voor automatische digitale ruisonderdrukking. Hiermee kun je ruis verwijderen zoals krasjes en stof, maar ook filmkorrels.

Color Grading

Voor het creëren van een film kopie voor distributie moet de film soms in een laboratorium opnieuw gedrukt of gedigitaliseerd worden. Hiervoor worden ook de kleuren via Color Grading opnieuw gekalibreerd. De kleurtoon kan een enorme invloed hebben op hoe de film op tv eruit komt te zien.

Fullscreen vs. Widescreen

VHS banden hadden dus bij lange na niet de video kwaliteit die we nu gewend zijn. Maar bovenop de lage resolutie en houdbaarheid van VHS lag het feit dat we zelden dezelfde film te zien kregen als in de bioscoop. Jaren 90 tv’s hadden nog altijd een 4:3 aspect ratio, maar Hollywood films zijn sinds de jaren 50 al veel meer gebruik gaan maken van widescreen. En dat is logisch, de meeste mensen hebben immers twee ogen, wat een breed beeldformaat prettiger doet kijken. Maar een film als The Lion King paste daarom niet perfect in het vierkant schermpje, dus werd het beeld voor de VHS uitgave aan de zijkanten bijgesneden.

‘Een Oscar winnende film waar honderden animators aan hebben gewerkt aan de zijkanten bijsnijden? Alleen maar omdat wij blijkbaar willen dat het beeld perfect op je scherm past!? Is dat niet alsof je een stuk van De Nachtwacht wegsnijdt omdat het schilderij anders niet door de deur kan?’. Dat was in ieder geval de mening van de beroemde filmcritici Siskel & Ebert. In hun tv programma voerden zij een lange kruistocht tegen het bijsnijden van films. En je moest bij hen al helemaal niet beginnen over het inkleuren van klassieke zwart-wit films, dat noemden zij ‘het vandaliseren van kunst’!

Moderne tv’s hebben inmiddels wel een breed formaat, waardoor widescreen films prima op je scherm passen. Maar betekent dit dat Siskel & Ebert vredig in hun graf kunnen rusten, wetende dat inmiddels alle distributeurs hun films met respect behandelen? Nou, nee… Het probleem is juist verschoven. Widescreen is heel goed voor een film als The Lion King, maar minder goed voor een serie als The Simpsons. Deze show is nog steeds op tv, en sinds seizoen 20 worden nieuwe afleveringen weliswaar in widescreen geproduceerd. Maar dat geldt dus nog altijd niet voor de klassieke afleveringen. Toen deze show in 2019 op Disney Plus verscheen werden de oude afleveringen aan de boven en onderkant bijgesneden voor een widescreen formaat. Voor een geanimeerde komedieserie betekent dit dus dat bepaalde grappen letterlijk eruit zijn geknipt!

Ik moet nu wel melden dat Disney Plus het probleem van The Simpsons halverwege 2020 heeft opgelost. Nu mogen kijkers kiezen of ze de show in fullscreen of widescreen willen kijken. Maar de vraag blijft natuurlijk: ‘Waarom? Waarom zou je een serie in afgesneden formaat willen zien?’. Nou, helaas heb je nog altijd mensen die liever willen dat een film perfect op het scherm past (althans, daar gaan distributeurs van uit).

Het inkleuren van zwart-wit films is weliswaar niet meer zo populair als 30 jaar geleden. Maar dankzij HD tv’s kunnen we filmruis nu veel duidelijker zien. En daarom gebruikt men vaak DVNR om deze ruis voor Blu-ray uitgaves te verwijderen. ‘Maar wat is nou dat hele gedoe rond filmruis? Waarom zou je MEER korrels in een film willen zien, alsof het is opgenomen tijdens een zandstorm!?’. Of je wel of niet van korrels houdt is een kwestie van smaak. Digitaal opgenomen films zien er schoon en vrijwel ruisloos uit. Maar filmkorrels geven een film juist karakter; je kunt aan de grootte van de korrels zien op wat voor type filmband het is opgenomen, en dat geeft je net iets meer het gevoel van dat je een film kijkt via een 16mm of 35mm band.

Nog belangrijker om te weten is het feit dat ruis verwijderen via DVNR een destructief effect kan hebben op het beeld. Korrels bevatten details. Als je onzorgvuldig met een computer filmkorrels gaat verwijderen kan een film al snel zijn textuur verliezen. Dit experiment kun je zelf uitvoeren als je een hobbyfotograaf bent. Kijk maar wat er gebeurt als ik een korrelige foto van mijn filmcollectie maak. Met Photoshop kan ik deze korrels onzichtbaar maken. Wat je dan echter ziet is dat ook de kleine details op de foto wegvallen. Het maakt het beeld minder scherp en niet bepaald mooier.

En toch heb je waarschijnlijk meer dan één collega gesproken die zegt dat hij/zij geen films kan kijken met korrels, zonder kleur of in fullscreen. Oude films zijn namelijk ‘SAAI!’. Voor een filmfan is het frustrerend om dit altijd weer te horen. Maar wat we hier in ieder geval wel van leren is dat onze normen rond ‘acceptabele’ home video releases steeds weer veranderen. Daarom heeft het ook geen zin voor distributeurs om een film bij elke heruitgave steeds weer opnieuw aan te passen, puur zodat ze bij zijn met de nieuwste video trends.

Frankenstein Fan restauraties

Hoe vaak ik ook over de Dragon Ball franchise praat, ik moet erkennen dat ik deze serie nog altijd niet volledig in huis heb gehaald. En wat mij ervan weerhoudt om hier alle afleveringen van te kopen is de belachelijke reeks aan slechte releases. Deze franchise is de afgelopen 20 jaar geplaagd hierdoor. En daarmee verwijs ik niet naar de bijna 100 talen waarin de show is nagesynchroniseerd. Ik heb het eigenlijk vooral over slechte color grading, censuur, ontbrekende afleveringen, aangepaste frames… noem de bekende problemen van slechte releases maar op, de serie heeft alles moeten verduren!

Mogelijk de twee grootste zondes die de distributeurs hebben gepleegd zijn het gebruik van DVNR en het bijsnijden van de frames. Zoals Glenn in mijn blog over 4K aangaf kan ruisonderdrukking er wel degelijk acceptabel uitzien. In de 4K release van The Lord of The Rings was het gebrek aan filmkorrels nauwelijks zichtbaar voor de meeste kijkers. Maar wanneer je DVNR onzorgvuldig gaat toepassen op een geanimeerde tv serie gaat dit meestal ten koste van essentiële details, zoals inktlijnen op iemands gezicht. De klassieke Dragon Ball series (Dragon Ball, Dragon Ball Z en Dragon Ball GT) zijn in de jaren 80 en 90 geproduceerd, op 16mm film. Natuurlijk vertonen deze shows dan filmruis, dat is hoe we ze vroeger op onze vierkante tv schermen zagen! Soms lijkt het alsof de distributeurs proberen te verbergen dat het een 30-jaar oude serie is.

In 2019 kondigde de Noord-Amerikaanse distributeur Funimation de Dragon Ball Z 30th Anniversary Collector’s Edition aan. Heel even leefde de hoop onder fans dat dit een complete restauratie van de originele masters zou worden; eindelijk een goede HD restauratie! Maar deze hoop was van korte duur. Opnieuw was er DVNR toegepast, en de color grading zorgde voor zulke sterke kleuren dat het beeld soms pijn doet aan je ogen.

Het gevolg van al die slechte Dragon Ball releases is dat er nog altijd geen fatsoenlijke remaster in HD bestaat voor de westerse markt. ‘Wat is dan de beste manier om klassieke Dragon Ball afleveringen te kijken?’. Het antwoord is: de fan restauraties. Door de jaren heen hebben fans namelijk materiaal verzameld om afleveringen te produceren met beter geluid. En waarmee hebben ze de afleveringen opgenomen? JAWEL! Goede oude videobanden. Het is ironisch dat in een tijdperk van online streaming en UHD Blu-Rays videobandopnames nog steeds veel betere audio hebben dan elke officiële release. Daarnaast weten verzamelaars soms ook 16mm kopietjes van de serie te bemachtigen. Het zal nog een eeuwigheid duren voordat de fans zo de hele serie bij elkaar kunnen ‘Dr. Frankensteinen’, maar de 4K scans van deze films geven ons een glimpje in hoe een goede HD release van Dragon Ball eruit kan zien. Dit artikel is eigenlijk al te lang om in detail uit te leggen wat het verschil is tussen goede en slechte Dragon Ball restauraties. Ik zal daar in een toekomstige blog ook uitgebreider over schrijven.

Funimation en Toei zijn bij lange na niet de enigen die hun eigen fans met slechte releases zo weten te frustreren. Verreweg het meest notoire geval van een filmmaker die zijn films aangepast heruitbrengt is George Lucas’ Special Edition collectie van Star Wars. Het is algemeen bekend dat Lucas de originele Star Wars trilogie sinds hun bioscoopvertoningen al meerdere keren heeft aangepast, met de toevoeging van nieuwe scenes, het oppoetsen van de visual effects en soms zelfs het geheel herstructureren van een scene. De arme man heeft al heel veel kritiek gekregen van zijn eigen fans. Dus laat ik dit maar zeggen: ik begrijp Lucas wel. Een auteur is nooit helemaal tevreden met zijn eigen werk. Ik heb zelf mijn 4K blog nog aangepast na feedback van de lezers. Het is daarom zo gek nog niet dat Lucas zijn eigen werk wilde herzien. Als Rembrandt uit de dood zou opstaan zou hij mogelijk De Nachtwacht willen bijwerken. En ik denk dat iedereen wel een nieuwe Nachtwacht van de meester zou willen zien. Maar wat we niet willen is dat Rembrandt over de originele Nachtwacht heen schildert!

En dit is wat fans Lucas vooral kwalijk nemen. Sinds de jaren 90 heeft hij geweigerd om de films in hun originele formaat op video uit te brengen. Star Wars is mogelijk de meest invloedrijke filmreeks allertijden. Dus waarom kunnen wij in hemelsnaam niet het originele werk zien, dat generaties aan filmmakers heeft geïnspireerd?

Toen de Star Wars filmrechten door Disney werden gekocht wekte dat de hoop op dat Disney wel interesse had om de originele films in HD uit te brengen. Vooralsnog is dit niet gebeurd. En het is alsof Disney en Lucas meer zout op de wonden van fans wilden strooien. Want op Disney+ staan nu enkel de Special Editions… met NOG een nieuwe verandering. Het aanpassen van oude films, daar heeft Disney helaas ook een handje van. Ook hier kom ik in een toekomstige blog op terug.

Opnieuw moesten de fans het heft in eigen handen nemen om Star Wars te restaureren in zijn originele formaat. Harmy’s Star Wars: Despecialized Edition is een fan project waarbij de Blu-Ray uitgaves van Star Wars worden gecombineerd met fragmenten van eerdere uitgaves (waaronder Laserdisc, DVD en 35mm film). Het resultaat is drie films die zoveel mogelijk lijken op de originele trilogie, met hun originele visual effects, kleurcorrectie en al.

Ik moet zeggen dat ik zelf een groot voorstander ben van fan edits. Echter wil ik men zeker niet aansporen om films alleen maar illegaal te downloaden. Als je fan bent van een franchise moet je het ook financieel steunen. Daarom bevatten veel fan edits ook een disclaimer die je vertelt om eerst de film legaal in huis te halen voordat je het downloadt. Er is wel een dilemma: als een vriend mij vraagt welke versie van Dragon Ball hij moet kijken kan ik moeilijk zeggen dat hij honderden euro’s voor een lage kwaliteit Blu-ray box moet uitgeven, alleen maar zodat hij daarna de serie alsnog in hogere kwaliteit kan downloaden! Zolang Disney en Toei Animation waakzaam blijven over hun materiaal zit er ook niets anders op. En dat is doodzonde. Deze bedrijven zitten op een goudmijn. Een hoge kwaliteit 4K Dragon Ball of Star Wars release zou door elke trouwe fan gekocht worden.

Wat kunnen we doen tegen slechte film remasters?

Films restaureren is een kunst op zich. We mogen boffen dat we in een tijdperk leven waarin steeds meer klassiekers goede 4K restauraties krijgen. Een recent voorbeeld is de Hitchcock klassieker Psycho. Vorig jaar verscheen deze film in 4K, en het bijzondere aan deze editie is dat het ook een ongecensureerde cut van de film bevat. Voor het eerst kunnen wij de film dus zien zoals Alfred Hitchcock het had gewild. Echter, zoals we bij George Lucas hebben gezien leidt zelfs de visie van de regisseur niet altijd tot de beste film release. Maar daarom moeten de verschillende cuts van de film ook beschikbaar blijven.

Onze tv’s zijn groter dan ooit, en sommige mensen hebben zelfs een eigen projector. Nu huiskamers steeds meer in privébioscopen veranderen zouden filmdistributeurs geen goede redenen meer moeten hebben om verbasterde films uit te brengen. Ik denk dat we drie dingen kunnen doen om dit in de toekomst te voorkomen.

1. Koop geen slechte film remasters

Als jij geld betaalt voor een kopie van een film dan moet je daar ook een bepaalde kwaliteit voor terug verwachten. Lees daarom de Blu-ray recensies. Hoe verleidelijk zo’n 30^ste jubileum release van Dragon Ball Z ook mag lijken… als het product zelf van lage kwaliteit is krijg je als verzamelaar niet meer dan een mooi kartonnen doosje, alsof je extra geld betaalt voor een nieuw blikje Duff Beer. Ik zei eerder al dat het belangrijk is om jouw favoriete franchises financieel te steunen, maar het kopen van zulke releases kan op de lange termijn zelfs schadelijk zijn voor de kans dat er eventueel een goede restauratie uitkomt.

2. Steun de fan restauraties

Non-profit projecten die bedoeld zijn om films te restaureren moeten we als fans blijven steunen. Zo is de componist en visual effects artiest Mike Verta al jaren bezig met zijn eigen 4K restauratie van Star Wars, in zijn origineel formaat. De restauratie heet Star Wars – Legacy Edition. Hij gebruikt echte 35mm filmrollen, in plaats van Blu-ray materiaal, dus deze restauratie zal er beter uitzien dan Harmy’s Despecialized Edition en mogelijk ook beter dan de officiële uitgaves! De reden dat de Star Wars – Legacy Edition het daglicht nog niet heeft gezien is dat hij hoopt op de dag dat Disney zijn restauratie officieel uitbrengt. Enkele fragmenten van zijn project kun je in ieder geval al zien op Vimeo. Volgens bronnen is Toei Animation ook al een poos bezig met een volledige HD restauratie van Dragon Ball. Het duurt echter lang om een franchise van 500+ afleveringen van een fatsoenlijke restauratie te voorzien. Laten we maar hopen dat Toei met de fans samenwerkt om een release te produceren met het beste beeld én geluid, zodat wij de serie in volle korrelige glorie kunnen zien!

3. Informeer het publiek

Het publiek bepaalt met zijn stem en portemonnee of een film voor de distributeurs het restaureren waard is. Daarom kun je fans het best uitleggen waarom het belangrijk is om originele aspect ratio’s, kleur en filmkorrel intact te houden. Als fans met een # Warner Bros. zover kunnen krijgen om Zack Snyder’s Justice League uit te brengen kunnen we Disney vast en zeker ook zover krijgen om hetzelfde met de originele Star Wars te doen. Wat ik ook bijzonder vind aan The Snyder Cut is dat dit een 4-uur lange film is met een fullscreen aspect ratio. Dit zou een teken kunnen zijn dat het publiek wat flexibeler begint te worden wat betreft film formaten.

Wellicht ben jij geen film purist, en kunnen die restauraties je helemaal niet zoveel schelen. Misschien ben je wel fan van de Star Wars Special Editions, misschien kijk je Dragon Ball liever zonder filmkorrels en vind je het niet erg om af een toe een grapje van The Simpsons te missen. Dat kan, maar als kunstvorm is het belangrijk om films in hun originele staat te bewaren. Voor alternatieve versies van een film bestaan immers al director’s cuts en fan-edits. Het belangrijkste is nog altijd dat we kunnen kiezen.

Sandro Algra

---

Bronnen

---

• Blog: What Is DNR/DVNR, And Why Do People Hate It?
• Blog: Disney Plus now streams The Simpsons in its proper aspect ratio, but it wasn’t easy
• Video: Siskel & Ebert Classics – What’s Wrong With Home Video (1988)
• Video: Siskel & Ebert – Widescreen vs Pan & Scan on Home Video (1990)
• Video: Siskel & Ebert 1986 – Colorized Classics
• Video: Martin Scorsese on Why We Preserve Film
• Video: The Changing Shape of Cinema: The History of Aspect Ratio
• Video: Dropping The Ball: Dragon Ball Z’s DEPRESSING 30th Anniversary Set + Its FULL History on Home Video
• Video: Introducing the Despecialized Edition and Its Sources
• Video: NEW Dragon Ball COMPLETE HD Remaster EXPLAINED

VOLG ONS

Wil je de hele week op de hoogte gehouden worden van het laatste nieuws? Houd dan onze pagina in de gaten of volg Entertainmenthoek op Facebook, Instagram, Twitter en Pinterest. Zo blijf je op de hoogte van het laatste nieuws rondom je favoriete films en series.